Zie je honderd migmatietzwerfstenen dan zie je honderd verschillende. Met
andere woorden, geen migmatietkei is hetzelfde. Toch,
als je er een tijdje aandacht aan besteedt, dan herken je
bepaalde patronen. Hoezeer ze ook van elkaar verschillen,
bepaalde structuren en patronen herhalen zich op een vergelijkbare
manier. Op grond van deze basisstructuren zijn in het
verleden (Mehnert 1968) een aantal typen migmatiet beschreven.
Deze structuurtypen kunnen doorgaans ook en niet zo moeilijk in zwerfsteenmigmatieten worden
herkend.
Het interessante van migmatietstructuren is dat ze meestal niet aan
een bepaalde grootte zijn gebonden. Vergelijkbare structuren komen niet alleen als handstuk voor, maar ook in zwerfblokformaat en zelfs
op geologische schaal. Met dat laatste worden structuren bedoeld met een grootte van
tientallen tot vele honderden meters. Wie in zijn vakantie op
de terugweg vanuit Italië via de snelweg het Zuid-Zwitserse Tessin
in rijdt, richting Bellinzona, ziet voor de afslag naar het Verzascadal
een bergwand oprijzen met een opvallende s-vormige plooi. De
bergwand bestaat uit metamorf migmatitisch gesteente. En die enorme
plooistructuur op afstand? Als type heel herkenbaar: die bergwand bij Bellinzona is een migmatiet
met een ‘geplooide structuur’. Vergelijkbare structuren, maar op een veel kleinere schaal, komen ook en niet eens zo zeldzaam
in zwerfstenen voor.
Migmatieten zijn evenmin gebonden aan een bepaalde ouderdom. Je
hebt geologisch gezien jonge, maar ook zeer oude migmatietgesteenten. Ruim 3 miljard oude migmatieten op
West-Groenland vind je met vergelijkbare structuren en kleuren terug
in Zuid-Noorwegen. Daar zijn ze ‘slechts’ 1 miljard jaar oud. Reis je naar
de Alpen, dan vind je ze ook, hoewel ze daar niet ouder zijn dan enige
tientallen miljoenen jaar. Kortom migmatieten vind je overal op aarde
waar hooggebergten zijn of deze gesteenten liggen aan het oppervlak in
gebieden waar deze gebergten door erosie zijn verdwenen, bijv. in Zweden en Finland.
De naamgeving van migmatieten heeft geen genetische betekenis. Ook
de mineralogische inhoud speelt voor de naam geen rol. De indeling van migmatieten
is uitsluitend gebaseerd op de aanwezige structuur, dus op het uiterlijk.
Dit gegeven maakt het voor zwerfsteenliefhebbers interessant om bij het zoeken of
wandelen naar zwerfsteenmigmatieten uit te kijken. Nogmaals, zeldzaam
zijn ze allerminst, dus het herkennen van bepaalde structuurtypen, ook
als handstuk, levert niet veel moeilijkheden op. Gewoon de ogen de kost
geven en als de kei te groot is om mee te nemen dan eventueel een foto maken om die thuis
met afbeeldingen te vergelijken.
Terzijde
Migmatieten in Noord-Duitsland en Denemarken
Wilt U een uitstapje maken naar de wonderlijke wereld van zwerfsteenmigmatieten? De Oostzeekusten, vooral die langs keileemkliffen liggen er vol mee. Hier en daar heeft men als kustverdediging of bij de aanleg van haventjes dijken gemaakt van losgestapelde zwerfsteenblokken. Door het brakke water van de Oostzee is het merendeel van de keien brandschoon en tegelijk zijn de stenen door het zand ietwat gladgeschuurd. Een wandeling langs zo'n keiendijk of onder langs een klif is een kijkexcursie optima forma, niet alleen wat migmatieten betreft. Is een weekendje naar de Oostzee wat te ver, onthoud de tip dan voor een volgende vakantie. Waar? De Oostzee vanaf Rügen (Sassnitz), via Mecklenburg (o.m. Klutzhöved), de kliffen en steenstranden van Fehmarn en Sleeswijk-Holstein en zo voorbij Kiel (Stohl) en Schleswig (Eckernförde) Denemarken in (Broager en Als). Overal zult u migmatietzwerfstenen vinden.
Migmatieten in Zuid-Noorwegen
Mooier en duidelijker ook zijn migmatieten als vast gesteente in Scandinavië bewonderen.
Hoewel op verschillende plaatsen langs de kusten van Finland en Zweden migmatieten zijn ontsloten,
zijn die van Rognstranda in het Bamble-gebied in Zuid-Noorwegen ongetwijdeld
de meest gefotografeerde. Het golvende oppervlak van de vaste rots is door het landijs in de
laatste ijstijd prachtig glad geslepen met verspreid daarin grote, dieper uitgeschuurde geulen en
talrijke gletsjerkrassen.
De foliatie van de migmatieten van Rognstranda staat loodrecht op het oppervlak.
Hierdoor krijgen we een bijzonder fraai exposé van achter elkaar liggende smalle en dan weer
bredere banden, strepen en vlekken van neosomen met daarnaast de begeleidende paleosoom.
De variatie in het gesteente is over een klein oppervlak enorm groot. Hier en daar bevatten
zowel neosomen als paleosomen grote rode granaten. Deze opmerkelijke porfyroblasten kunnen wel
tot 40cm groot zijn. De granaten zijn op een bijzonder fraaie manier doorgroeid met lichter gekleurde
mineralen (kwarts en veldspaat), waardoor een ietwat gespikkeld beeld ontstaat. Mineralen met
dergelijke vergroeiingen noemt men poikilietisch. Onderstaande foto’s geven een beeld van de
migmatietstructuren bij Rognstranda.