Zie je honderd migmatietzwerfstenen dan zie je honderd verschillende. Met

andere woorden, geen migmatietkei is hetzelfde. Toch,

als je er een tijdje aandacht aan besteedt, dan herken je

bepaalde patronen. Hoezeer ze ook van elkaar verschillen,

bepaalde structuren en patronen herhalen zich op een vergelijkbare

manier. Op grond van deze basisstructuren zijn in het

verleden (Mehnert 1968) een aantal typen migmatiet beschreven.

Deze structuurtypen kunnen doorgaans ook en niet zo moeilijk in zwerfsteenmigmatieten worden

herkend.
 

Migmatiet met een ptygmatische structuur - Zwerfsteen van Eext (Dr.)	Migmatiet met een schliertige structuur - Zwerfsteen van Hohenfelde, Oostzee (Dld.). Het metamorfe deel van deze migmatiet bestaat uit amfiboliet met daarin opgenomen onregelmatige leucosomen en veel rode granaten. Dit gesteente is ook bekend onder de naam 'witsliertige granaatamfiboliet'. Het is een gidsgesteente uit Zuid-Zweden.

Het interessante van migmatietstructuren is dat ze meestal niet aan

een bepaalde grootte zijn gebonden. Vergelijkbare structuren komen niet alleen als handstuk voor, maar ook in zwerfblokformaat en zelfs

op geologische schaal. Met dat laatste worden structuren bedoeld met een grootte van

tientallen tot vele honderden meters. Wie in zijn vakantie op

de terugweg vanuit Italië via de snelweg het Zuid-Zwitserse Tessin

in rijdt, richting Bellinzona, ziet voor de afslag naar het Verzascadal

een bergwand oprijzen met een opvallende s-vormige plooi. De

bergwand bestaat uit metamorf migmatitisch gesteente. En die enorme

plooistructuur op afstand? Als type heel herkenbaar: die bergwand bij Bellinzona is een migmatiet

met een ‘geplooide structuur’. Vergelijkbare structuren, maar op een veel kleinere schaal, komen ook en niet eens zo zeldzaam

in zwerfstenen voor.

Migmatieten vormen ook structuren op geologische schaal, zoals hier in Sutherland in Schotland. De rotswanden bestaan uit amfiboliet met daarin brede, vertakkende leucosomen met een granitische samenstelling.

Migmatieten zijn evenmin gebonden aan een bepaalde ouderdom. Je

hebt geologisch gezien jonge, maar ook zeer oude migmatietgesteenten. Ruim 3 miljard oude migmatieten op

West-Groenland vind je met vergelijkbare structuren en kleuren terug

in Zuid-Noorwegen. Daar zijn ze ‘slechts’ 1 miljard jaar oud. Reis je naar

de Alpen, dan vind je ze ook, hoewel ze daar niet ouder zijn dan enige

tientallen miljoenen jaar. Kortom migmatieten vind je overal op aarde

waar hooggebergten zijn of deze gesteenten liggen aan het oppervlak in

gebieden waar deze gebergten door erosie zijn verdwenen, bijv. in Zweden en Finland.
 

De naamgeving van migmatieten heeft geen genetische betekenis. Ook

de mineralogische inhoud speelt voor de naam geen rol. De indeling van migmatieten

is uitsluitend gebaseerd op de aanwezige structuur, dus op het uiterlijk.
 

Geplooide migmatiet - Zwerfsteen van Borger (Dr.). Misschien is dit zwerfblok wel de mooiste migmatiet die tot dusver als zwerfsteen in Drenthe bekend is. In de grijze biotietgneis zijn talrijke ietwat slingerend geplooide, lichtkleurige leucosomen van kwarts en kaliveldspaat zichtbaar. Van dichtbij valt de rijkdom op aan grote porfyroblasten van granaat.	Migmatiet - Zwerfsteen van Wilsum (Dld.). Zwerfstenen van migmatiet kunnen er ook heel onopvallend uitzien, zoals deze biotietgneis; een grijze muis, zogezegd. Het verschil tussen paleosoom en neosoom is door de geringe kleurafwijking klein, waardoor de afzonderlijke onderdelen niet in het oog vallen.

Dit gegeven maakt het voor zwerfsteenliefhebbers interessant om bij het zoeken of

wandelen naar zwerfsteenmigmatieten uit te kijken. Nogmaals, zeldzaam

zijn ze allerminst, dus het herkennen van bepaalde structuurtypen, ook

als handstuk, levert niet veel moeilijkheden op. Gewoon de ogen de kost

geven en als de kei te groot is om mee te nemen dan eventueel een foto maken om die thuis

met afbeeldingen te vergelijken.

 

Terug.
 

Terzijde

Migmatieten in Noord-Duitsland en Denemarken
 

Wilt U een uitstapje maken naar de wonderlijke wereld van zwerfsteenmigmatieten? De Oostzeekusten, vooral die langs keileemkliffen liggen er vol mee. Hier en daar heeft men als kustverdediging of bij de aanleg van haventjes dijken gemaakt van losgestapelde zwerfsteenblokken. Door het brakke water van de Oostzee is het merendeel van de keien brandschoon en tegelijk zijn de stenen door het zand ietwat gladgeschuurd. Een wandeling langs zo'n keiendijk of onder langs een klif is een kijkexcursie optima forma, niet alleen wat migmatieten betreft. Is een weekendje naar de Oostzee wat te ver, onthoud de tip dan voor een volgende vakantie. Waar? De Oostzee vanaf Rügen (Sassnitz), via Mecklenburg (o.m. Klutzhöved), de kliffen en steenstranden van Fehmarn en Sleeswijk-Holstein en zo voorbij Kiel (Stohl) en Schleswig (Eckernförde) Denemarken in (Broager en Als). Overal zult u migmatietzwerfstenen vinden.

Blokstrand aan de Oostzee bij Sassnitz op Rügen (Dld.). Steenstranden als deze liggen vol met grote zwerfblokken van allerlei samenstelling. Voor de zwerfsteenliefhebber zijn dit grote openluchtvitrines. Onder de keien komen talrijke migmatieten voor.

Migmatieten in Zuid-Noorwegen

Mooier en duidelijker ook zijn migmatieten als vast gesteente in Scandinavië bewonderen.

Hoewel op verschillende plaatsen langs de kusten van Finland en Zweden migmatieten zijn ontsloten,

zijn die van Rognstranda in het Bamble-gebied in Zuid-Noorwegen ongetwijdeld

de meest gefotografeerde. Het golvende oppervlak van de vaste rots is door het landijs in de

laatste ijstijd prachtig glad geslepen met verspreid daarin grote, dieper uitgeschuurde geulen en

talrijke gletsjerkrassen.

Migmatieten, ontsloten aan de kust bij Rognstranda in Zuid-Noorwegen. Foto: Harrie Wolters	De migmatieten van Rognstranda tonen een afwisseling van lichte en donkere banen. Hier en daar komen in het gesteente kleine en grotere lensvormige leucosomen voor die uit lichtkleurige pegmatiet bestaan (Foto: Harrie Wolters)
De migmatietstructuren bij Rognstranda zijn bijzonder fraai ontsloten. De gesteenten zijn in de laatste ijstijd door de schurende werking van landijs volkomen glad afgeschuurd. Algengroei is op de gladde rotsen grotendeels afwezig (Foto: Harrie Wolters).	Als een smalle rivier 'stroomt' hier een brede leucosoom door het gestreepte gneisgesteente. De zwarte, ietwat slingerende lijnen zijn melanosomen van hoornblende en biotiet, waaruit kwarts en veldspaat door opsmelting zijn verdwenen (Foto: Harrie Wolters).

De foliatie van de migmatieten van Rognstranda staat loodrecht op het oppervlak.

Hierdoor krijgen we een bijzonder fraai exposé van achter elkaar liggende smalle en dan weer

bredere banden, strepen en vlekken van neosomen met daarnaast de begeleidende paleosoom.

De variatie in het gesteente is over een klein oppervlak enorm groot. Hier en daar bevatten

zowel neosomen als paleosomen grote rode granaten. Deze opmerkelijke porfyroblasten kunnen wel

tot 40cm groot zijn. De granaten zijn op een bijzonder fraaie manier doorgroeid met lichter gekleurde

mineralen (kwarts en veldspaat), waardoor een ietwat gespikkeld beeld ontstaat. Mineralen met

dergelijke vergroeiingen noemt men poikilietisch. Onderstaande foto’s geven een beeld van de

migmatietstructuren bij Rognstranda.

 

De ontsloten migmatieten van Rognstranda zijn van het stromatische type. Hier en daar zijn in het gesteente relictstructuren zichtbaar, die aantonen dat het metamorfe gesteente van sedimentaire oorsprong is. Rechtsonder is een dergelijke structuur zichtbaar (Fito: Harrie Wolters).	Op een aantal plaatsen is het migmatietgesteente sterk gedeformeerd. Deze geplooide structuren maken dat migmatieten tot de mooiste gesteenten gerekend mogen worden. (Foto: Harrie Wolters).
Migmatietstructuur met twee oogvormige 'insluitsels'. Beide ogen zijn door een smalle band met elkaar verbonden. Ze ontstonden doordat de leucosoom door tektonische oorzaken uit elkaar getrokken is. Een dergelijke structuur noemt men 'boudinage', ofwel een 'worstjesstructuur'. De ogen vormen afzonderlijke boudins (Foto:Harrie Wolters).	In meer hoornblenderijke migmatietpartijen komen talrijke porfyroblasten voor van rode granaat. De lens- en oogvormige nieuwvormingen zijn in Rognstranda voor granaten uitzonderlijk groot. Sommige zijn meer dan 40cm in doorsnee. Het gevlekte uiterlijk van de rechter porfyroblast wordt veroorzaakt door de vergroeiing van granaat met kaliveldspaat en kwarts. Deze structuur noemt men poikilietisch (Foto:Harrie Wolters).

Terug.