Larvikiet is om zijn speelse lichteffecten en de ingehouden grijze of zwartgroene

kleur al meer dan honderd jaar zeer geliefd als bouw- en

ornamentsteen. Om het esthetische effect wordt het gesteente

ook veel toegepast in grafmonumenten en meer recent in aanrechten. In

het verre buitenland weet men Larvikiet met zijn fraaie

schillerende veldspaten eveneens te waarderen. Noorwegen

exporteert het gesteente over de hele wereld.

Het gebouw van de universiteitsbibliotheek bij Blindern in Oslo is bekleed met larvikiet. Het donkere gesteente is 'larvikiet 'Emerald pearl'. De plint is van 'Blue pearl'.   Larvikiet is een van de meest gewaardeerde natuursteensoorten ter wereld. Het wordt over de hele wereld geëxporteerd. De voorraden van goede kwaliteit larvikiet in Zuid-Noorwegen zijn dusdanig groot dat men met de huidige productie nog tientallen, zo niet honderden jaren vooruit kan.

Larvikiet 'Emerald blue pearl' met prachtig blauwwit oplichtende veldspaten. Dit type larvikiet is momenteel wat uit de mode geraakt, ten faveure van de lichter getinte blauwgrijze soorten.

Voor de handel is belangrijk dat het gesteente in grote

hoeveelheden verkrijgbaar is, in voor de markt aantrekkelijke

formaten. Het gesteente moet bovendien gegarandeerd vrij

van fouten zijn. Een bijkomend voordeel is dat larvikiet door

het ontbreken van kwarts minder hard is dan graniet en

betrekkelijk makkelijk in dunne platen is te zagen en te polijsten. Voor buitentoepassingen is belangrijk dat het gesteente goed bestand is tegen weersinvloeden. Daar voldoet larvikiet aan.

Gepolijste platen van larvikiet (hier 'Blue pearl' ) zijn doorgaans een paar vierkante meter groot bij een dikte van ca. 2cm. Het gesteente is zeer homogeen van structuur en vrij van fouten. Naast de export van grote steenblokken, gaat men er meer en meer toe over om de blokken larvikiet al in de groeve in platen te zagen en te polijsten.

Terzijde

 

Weersbestendigheid van larvikiet
 

Larvikiet is in bewerkte vorm voor de meeste toepassingen uitstekend bestand

tegen weersinvoeden. De vorstbestendigheid is goed mede doordat het gesteente

weinig water opneemt. Ook houdt het gesteente heel lang zijn glans vast.

Toch komt het voor dat larvikiet vrij sterk verweert. Hoogglans gepolijste

oppervlakken worden binnen enige tientallen jaren volkomen mat, verkleuren

en verliezen een groot deel van hun Schiller-effect. Deze snelle verwering komt

vooral voor bij liggende toepassingen in grafmonumenten. Bij verticale montage,

zoals aan puien, treedt dit effect niet of nauwelijks op.

Merkwaardig is dat de donkere ‘Emerald pearl’ hier veel gevoeliger voor is dan

de licht-grijs gekleurde varianten. Bij dit type verandert de karakteristieke donker

groenzwarte kleur binnen enige tientallen jaren in een vuil bruingrijze tint, waarbij

het prachtige Schiller-effect grotendeels verdwijnt.

Verweringsverschijnselen aan een gepolijste plaat larvikiet 'Emerald pearl' die in horizontale positie in een grafmonument verwerkt is. De verbruining maakt dat de intensief blauwwit iriserende veldspaten verflauwen.

Eveneens larvikiet 'Emerald pearl', maar nog sterker verweerd. Het Schiller-effect van de veldspaten is hier nog nauwelijks zichtbaar. Na enige tientallen jaren wordt het oppervlak van gepolijste platen larvikiet ruw, met name die bij 'Emerald pearl'. Waarom larvikiet van het donkere type sneller verweert dan de grijze en blauw-grijze soorten is niet bekend. Misschien valt het bij deze visueel minder op.

Larvikiet is de laatste jaren ook als siersteen in de mode is geraakt.

Men maakt er cabochons van, allerlei vrije vormen waaronder

gepolijste ronde bollen en eieren. Ook trommelt men larvikiet tot

barokke vormen voor hangers, broches en andere goedkoop

‘juwelenwerk’. Verder slijpt men er vazen, bokalen e.d. uit. In

Groot-Brittannië is met name de donkergroenzwarte variëteit

‘Emerald-Pearl’ beroemd. Onder de naam ‘Publich-houseite’ ofwel

‘Pubstone’ is het veel toegepast in gevels en bars van Engelse pubs.

Genoemde kwaliteiten maken dat larvikiet de belangrijkste en meest

populaire bouw- en ornamentsteen ter wereld is. Larvikiet is

Noorwegen’s trots en nationaal gesteente. Als “Norges nasjionalstein’

wordt het vanaf 2008 in verschillende recente publicaties als zodanig

aangeduid.

 

Larvikiet kent nog meer toepassingen...	De laatste jaren wordt larvikiet ('labrador') veel in sieraden toegepast. Het aanbod op mineralen- en sieradenbeurzen neemt nog steeds toe. Het gebruik van larvikiet is vooral populair in esoterische kringen, vanwege de bijzondere eigenschappen en krachten die het gesteente zou bezitten. Hetzelfde geldt voor spectroliet en labradoriet.

De ontdekking en winning van Larvikiet

 

De winning van larvikiet startte laat in de 19^e eeuw, nadat het op

een bijzondere manier op een wereld-tentoonstelling in Duitsland

onder de aandacht gebracht was. Verschillende landen waren uitgenodigd

om twee van hun belangrijkste soorten natuursteen in te zenden. Op

dat moment exploiteerde men in Noorwegen voor bouwdoeleinden maar

een soort gesteente. Om aan de wens tegemoet te komen werd de

geoloog Waldemar Brögger gevraagd of hij een geschikt gesteente

kende dat voor dat doel gepresenteerd kon worden. Brögger was op

dat moment professor in de petrologie en verbonden aan de Universiteit

van Oslo.

Christoffer Waldemar Brögger (1851-1940).

Het verhaal wil dat Brögger zonder aarzeling het gesteente voorstelde

dat hem ’s avonds regelmatig bij het voorbij rijden langs de Laurvik

Fjord in het maanlicht toe scheen. Aldus gebeurde, men polijstte een

plaat larvikiet en presenteerde die vervolgens op de Wereldtentoonstelling

in Duitsland. Daar oogste het grote bewondering. Men verkoos larvikiet

toen tot de mooiste soort natuursteen op de expositie. De zegetocht

van larvikiet kon beginnen.

Een van de eerste larvikietgroeven die na de introductie van het gesteente op de wereldtentoonstelling in Duitsland geopend werd, was die bij Stavern, zuidwestelijk van Larvik in 1890.	De vooruitgang in de techniek bij de winning van larvikiet heeft sinds 1890 niet stilgestaan. Was het destijds vooral handwerk, tegenwoordig maakt geavanceerde apparatuur dit oude handwerk overbodig. Grote blokken larvikiet worden met enorme diamantzagen op gewenst formaat gebracht, raamzagen zagen blokken larvikiet in één werkgang op in platen van 2 cm dikte.

De exploitatie van larvikiet heeft met wat ups en downs een gestage

ontwikkeling doorgemaakt. Momenteel wordt het gesteente in

verschillende kwaliteiten en voor verschillende doeleinden in zo’n

dertigtal groeves gewonnen. Om aan de vraag van de steenhandel

naar steeds grotere afmetingen te voldoen, verhandelt men larvikiet

momenteel in grote rechthoekige blokken van meer dan 4 m³. Om

een zo hoog mogelijke prijs te krijgen is de kwaliteitsselectie bijzonder

zwaar. De concurrentie in het Oslogebied is namelijk bijzonder groot.

De gewonnen steenblokken moeten homogeen zijn en zonder fouten.

Pegmatietnesten, breuken en andere zwakke plekken zijn in elk geval

uit den boze. Ook lichte kleurwisselingen, bleking, aders en andere

‘zwakheden’ die het gelijkmatige uiterlijk aantasten, brengen de

marktprijs direct naar beneden, als ze al te verkopen zijn.

De grote larvikietgroeve bij  Klastad in Zuid-Noorwegen, waar het donkere type 'Enerald-pearl' gewonnen wordt. Hier is voor de verzameling nog wel een geschikt gesteentemonster te vinden.	Verder naar het westen in Tvedalen wint men grijze en grijsblauwe typen larvikiet. De enorme steenblokken maakt men met behulp van draadzagen en boorgaten vrij uit de rotswand.

Bij een bezoek aan een larvikietgroeve valt op hoeveel grote blokken

men op allerlei plaatsen in de groeve heeft opgestapeld. Vooral de

enorme muren in de steengroeven bij Klåstadt in de Tjölling zijn

indrukwekkend. En dan te weten dat dit voornamelijk afgekeurd

materiaal betreft. Het is bijna niet voor te stellen maar het rendement

van de exploitatie van larvikiet ligt tussen 5 en 10%! Al het andere is

eigenlijk afval.

De laatste jaren is de vraag naar steeds grotere blokformaten toegenomen. Voor deze heftrucks is het vervoeren van de tonnenzware larvikietblokken blijkbaar geen probleem.

Toch zit ook daar nog handel in. Hoewel de opbrengst

zeer veel minder is, verkoopt men de afgekeurde blokken voor

havenwerken, strekdammen en andere kustverdedigingswerken.

Vakantiegangers in Engeland en Schotland lopen de kans om bijvoorbeeld

langs de kusten en in de havens larvikiet tegen te komen. Bij hevige

stormen beuken de blokken wel eens tegen elkaar, waardoor ze kapot

geslagen worden. De brokstukken verplaatsen zich langs de kust,

raken daarbij afgerond en kunnen als ‘antropogene zwerfstenen’ hier

en daar op de stranden worden opgeraapt.

Larvikiet gebruikt men ook bij havenaanleg, kustwerken en strekdammen. De kwaliteit van de larvikiet is aan zeer strenge kwaliteitseisen onderworpen. Kleine onregelmatigheden of geringe kleurveranderingen zijn al voldoende om het gesteente als 'onverkoopbaar te beschouwen. De afgekeurde blokken krijgen een tweede leven als kustverdediging. Ze zijn in grote hoeveelheden o.m. naar Engeland geëxporteerd, waar kleine door weer en wind verspreide brokstukken, afgerond en wel langs de kust opgeraapt worden als 'antropogene zwerfstenen'.

Bij de aanleg van keermuren maakt men ook dankbaar gebruik van afgekeurde larvikietblokken. Beter houdbare stapelmuren zijn nauwelijks denkbaar. De steenblokken met de karakteristieke boorgaten krijgen na verloop van tijd vanzelf een meer bij de omgeving passende tint.