Strandzand kent iedereen, duinzand, rivierzand en straatzand ook. Zilverzand is ook niet onbekend als was het maar daarmee de bodem van de voliëre te bedekken. De betekenis van zilverzand is echter groter waar het gaat om de fabricage van glas. Het wordt zo genoemd omdat het vrij is van verontreinigingen.
 

 

 

Zand bestaat uit kleine tot maximaal 2mm grote korrels, die door verweringsprocessen uit gesteenten als graniet zijn vrijgekomen. Zandkorrels zijn te beschouwen als kleine stukjes steen, die vaak enigszins of helemaal zijn afgerond. Een handvol zand is dus niets anders dan een grote verzameling kleine knikkertjes.

 

 

Zand komt als los bodemmateriaal op aarde heel veel voor. Het lijkt wel alsof grote delen van de aardkorst er uit bestaan. Maar dit is schijn. Zand vormt verweringslagen die in sommige gevallen dikten kunnen bereiken van honderd meter en meer. De meeste zandafzettingen zijn echter minder dik. Als zandlagen in de tijd gezien door andere bodemlagen bedekt raken, kunnen zandkorrels door circulerend grondwater, waarin stoffen zijn opgelost, met elkaar verkitten. We spreken dan van zandsteen. Omgekeerd kan zandsteen zelf ook weer tot los zand verweren. Dit laatste is goed te zien in de Duitse Pfalz en de Franse Vogezen waar de rode bontzandsteen plaatselijk zo verweerd is dat men er kleine zandgroeves in heeft aangelegd. De bekende Old Red zandsteen uit het Devoon van Estland en Letland in het Oostzeegebied, is lokaal zo slecht verkit dat delen van dit oude zandsteenpakket weer los zand vormen. Aan het Peipusmeer in Estland bestaat het rossige losse zand op sommige stranden louter uit roodachtig verweerde Devonische Old red zandsteen.


 

 

 

Bontzandsteen_met_Wabenverwitterung_-_BusenbergPfalz_Dldjpg

 



 

Het meeste zand in ons land bestaat uit korreltjes kwarts. Afhankelijk

van aanwezige verontreinigingen kan zand verschillend van kleur zijn.

IJzer speelt een belangrijke rol als 'verfsoort'. Het kleurt het zand in

onze bodem geelwit, geelbruin, bruin of zelfs bijna zwart. 

 

Losse zandkorrels worden door water en/of wind verplaatst. Denk maar

aan het verplaatsen van zand op onze stranden door eb- en vloedbewegingen of door

rivierwater. Bij een stevige wind volgt uitdroging, waarbij zandkorrels

op het strand door de wind worden verplaatst, soms zo erg dat glas gezandstraald wordt. Zandkorrels worden door water

en wind in laagjes en lagen boven elkaar afgezet. Zandafzettingen zijn

daarom vaak gelaagd.
 

 

 

Zand_haarpodzol_-_Donderen_DrJPG Glauconietzand_-_Sellingerbeetse
Zand kan verschillend van kleur zijn. Op de hogere zandgronden in Drenthe is zand vaak bruin tot bruinzwart gekleurd door humusbestanddelen. Ook ijzer kleurt een deel van de zandkorrrels - Donderen (Dr.) Bij Sellingerbeetse in Oost-Groningen komt in de ondergrond groen zand voor. Het dankt zijn kleur aan het mineraal glaukoniet, dat alleen onder mariene omstandigheden wordt gevormd. Vermoedelijk zijn in de ondergrond glaukoniethoudende zanden en kleien uit het Tertiair aanwezig, waaruit het glaukoniet afkomstig is dat het zand groen kleurt.
Kwartszand__Form Peelozand_-_Amerika_Een-west

Grof rivierzand uit het Vroeg-pleistoceen - Noordbroek (Gr.).

Dit grove kwartszand is in het Vroeg-Pleistoceen door een groot riviersysteem uit Scandinavië in het noorden van ons land afgezet. De talrijke blauwe kwartskorrels zijn afkomstig van verweerde Zweedse en Finse granieten.

Zeer fijn glimmerhoudend smeltwaterzand - Amerika (Norg, Dr.).

Tijdens de Elster-ijstijd zijn door ijssmeltwater dikke lagen fijn, geel-wit en groen-wit gekleurd zand afgezet. Het zand glinstert door  kleine micablaadjes. Dit zand uit de Formatie van Peelo wordt in talrijke zandzuigerijen in Noord-Nederland gewonnen.

 


 

Soms is de gelaagdheid in zand prachtig laminair, maar soms ook schuin-

of kriskrasgelaagd. Dit laatste komt vooral voor in afzettingen

die door rivier- of ijssmeltwater zijn afgezet. Snel wisselende

stroomsnelheden of veranderingen in stroomrichting veroorzaken

een 'onrustig' afzettingspatroon in zandlagen. Vaak is het zand

dat door rivieren is afgezet erg variabel in korrelgrootte, in

tegenstelling tot duinzand dat doorgaans uniform fijn van korrel is.

 

 

Afhankelijk van hoe de zandkorrels ontstaan en verplaatst zijn,

kunnen deze hoekig zijn dan wel sterk afgerond. Losse

zandkorrels hebben geologisch gezien niet zelden een bijzonder

lang leven achter de rug. Ze kunnen pas 'gisteren' zijn ontstaan,

maar kunnen ook al verschillende malen in het geologisch verleden

onderdeel hebben uitgemaakt van losse zandlagen. Vervolgens

hebben ze miljoenen jaren in zandsteen opgesloten gezeten waaruit

ze door verwering zijn vrijgemaakt. Dergelijke 'doorlopers' komen in

alle zandafzettingen voor. Herkennen kun je deze zandkorrels echter niet.
 

 

 

Smeltwaterafzettingen_-_Werpeloh_Dldjpg Jotnische_zandsteen_-_Maarn_Utrjpg Kalmarsundzandsteen__-_Damsdorf_Dld
Grofkorrelig smeltwaterzand dat door snelstromend rivierwater voor het landijsfront in wisselende lagen boven elkaar is afgezet. Dit soort smeltwaterzanden noemt men ook wel sandr - Werpeloh (Dld.) Precambrische zandsteen met een scheve gelaagdheid. De opeenvolgende lagen met hun schuine gelaagdheid zijn ontstaan in snelstromend water, zo'n 1600 miljoen jaar geleden - Zwerfsteen van Maarn (Utr.) Gelaagde Kalmarsundzandsteen met ijzerinfiltratie waardoor een soort schijngelaagdheid is ontstaan.

 


 

Het is een kwestie van tijd dat zandlagen in de bodem verharden tot

zandsteen. De zandkorrels kunnen door kiezel, kalk, ijzer en zelfs

ook door kleideeltjes met elkaar verkitten. In de meeste zandstenen

zijn de afzonderlijke zandkorrels met het blote oog te herkennen.

 

Zandstenen komen als zwerfsteen veel voor. Ze zijn zeer verschillend

van kleur: wit, geel, bruin, oranje, rood, paarsrood en zelfs (blauw)zwart.

Zandstenen zijn niet zelden meerkleurig. Bij de meeste zandstenen

zijn de korrels door kiezel verkit. De hechting is vaak zeer sterk. Bij

het doorslaan ervan gaat de breuk vaak door de zandkorrels heen. Dit

type zandstenen duidt men aan als kwartsietische zandsteen.  Indien

de verkitting van de zandkorrels minder hecht is en de breuk gaat langs

de korrels, dan spreekt men doorgaans van zandsteen. het breukvlak maakt duidelijk met welk type kalksteen we te maken hebben.

 

 

Zandstenen waarin de korrels door kalk zijn verkit komen als zwerfsteen 

weinig voor. De stenen zijn gevoelig voor uitloging en oplossing door regen-

en grondwater, waarbij de kalk verdwijnt en de zandsteen langzamerhand tot los zand verweert. 

Alleen in kalkhoudende keilemen zijn kalkzandstenen te verwachten.

Dit is het geval op de noordelijke Hondsrug tussen de plaatsen Haren

en Groningen, en verder ook bij Gieten en in Emmen, maar ook daar blijven ze zeldzaam.
 

 

 

IJzerzandsteen_-_Tensfeld_Dldjpg Silurische_kalkzandsteen_-_Groningen

Tertiaire kalk/ijzerzandsteen - Zwerfsteen van Tensfeld (Dld.).

De zandkorrels in deze, in ondiep zeewater gevormde, zandsteen zijn samen met de kleine fossieltjes door ijzerverbindingen met elkaar verkit. De witte schelpdoorsneden steken scherp tegen de bruine ondergrond af.

Grijze glimmerhoudende Devonische kogelzandsteen - Zwerfsteen van Groningen.

Het bindmiddel van de zandkorrels is kalk. Met zoutzuur bruist de steen op. Dit type zandsteen komt uitsluitend voor in kalkhoudende keileem. In de zure Drentse zandbodem zouden de stenen oplossen, waardoor er los zand overblijft.

 


 

Zandstenen waarbij ijzerverbindingen het kitmiddel vormen komen

nog minder voor. Veelal zijn de roestkleurige zandstenen van Tertiaire

ouderdom. Roodkleurige zandstenen danken hun kleur aan hematiet, een

ijzerverbinding. Hematiet vormt een heel dun huidje om de

afzonderlijke korrels, waardoor deze roodachtig kleuren. Rode

zandstenen ontstaan vooral in droge klimaten, zoals in woestijnen.

Vinden we een noordelijke zwerfsteen van rode zandsteen dan hebben we een

stuk gesteente in handen waarvan de zandkorrels wellicht van Precambrische ouderdom

is, die zo'n slordige 1500 miljoen jaar geleden in een woestijnklimaat zijn

afgezet.

 

 

Zandstenen staan bij zwerfsteenverzamelaars doorgaans niet 

in hoog aanzien, want het is maar zandsteen. Toch zijn het boeiende

gesteenten die door hun variabele structuren veel kunnen vertellen over hun ontstaansmilieu, vele vele honderden miljoenen jaren terug.

Omdat de meeste zandstenen in ondiepe zeeën worden gevormd,

zijn fossielen niet ongewoon. Ook die komen we in zwerfstenen van zandsteen tegen.

Vaak gaat het om graafgangen, woonbuizen, loopsporen e.d. die

organismen in het losse zand hebben achtergelaten. Van de dieren

zelf is meestal niets over gebleven. Toch noemen we hun levenssporen

ook fossielen.


 

 

Hieronder staan een groot aantal verschillende zandsteentypen

afgebeeld.
 

 

 

Zandstenen_rood_3 Zandstenen_5 Zandstenen_2
Zandstenen_3 Zandstenen_grijs Zandstenen_overzicht

 

 

 

Zandstenen

Arkose_-_Nijbeets_Frjpg Veldspaathoudende_zandsteen_-_Borger
Arkose, conglomeratisch type - Zwerfsteen van Nijbeets (Fr.).

Veldspaathoudende zandsteen - Zwerfsteen van Borger (Dr.).

 

Zandstenen die voor minder dan 25% uit veldspaatkorrels bestaan noemt men veldspaathoudend. Ligt het percentage hoger dan noemt men het gesteente arkose.

Kwartsitische_zandsteen_-_Ees Grijze_zandsteen_-_Kreuzfeld_Dldjpg

Conglomeratische zandsteen - Zwerfsteen van Ees (Dr.).

 

De grens tussen zandsteen en conglomeraat ligt bij 2mm korrelgrootte.  Een flink aantal korrels in de steen is duidelijk groter. Strikt genomen is het dan een conglomeraat, maar gezien het karakter van de steen is de aanduiding 'conglomeratische zandsteen' op zijn plaats.

Grijze kwartsietische zandsteen - Zwerfsteen van Groningen.

 

We spreken van kwartsitische zandsteen indien het kitmiddel van de zandkorrels uit silica (=kiezel) bestaat. Veruit de meeste zandstenen in de Drentse zandbodem zijn van dit type.  Bij het doorslaan gaat de breuk dikwijls door de zandkorrels. Bij limonitische zandsteen en kalkzandsteen gaat de breuk veelal langs de korrels.

Glimmerzandsteen_-_Ees Rode_gelaagde_zandsteen_-_Hoge_Veld_Bunne

Glimmerzandsteen - Zwerfsteen van Eext (Dr.).

 

De rode zandsteen bevat relatief grote schubjes zilverwitte muscoviet (mica.).

Gelaagde rode zandsteen - Zwerfsteen van het Hoge Veld, Norg (Dr.).
Siltsteen_met_muscoviet__-_Horne_Naes_Fnen_Dk Zandsteen_met_scheve_gelaagdheid_-_Ees_Drjpg
Fijnkorrelige grijze glimmerzandsteen met afglijdingsstructuren - Zwerfsteen van Horne Naes, Fünen (Den.).

Kwartsietische zandsteen met kriskrasgelaagdheid - Ees (Dr.).

 

De wigvormige structuren ontstaan vooral in duinzanden, waarbij de zandkorrels uit wisselende richtingen door de wind worden aangevoerd. Vergelijkbare structuren ontstaan soms ook in door water aangevoerd zand.


 

 

 

Golfribbels en schuine gelaagdheid

Golfribbelzandsteen_-_Ees Golfribbelzandsteen_-_Schoonoord

Kwartsietische zandsteen met door water gevormde stroomribbels - Zwerfsteen van Ees (Dr.). 

 

De stroomrichting is naar links.

Kwartsietische zandsteen met asymmetrische stroomribbels. Ze ontstonden door golfslag. Het patroon doet vermoeden dat er ook sprake is van interferentie - Zwerfsteen van Schoonoord (Dr.).
Zandsteen_met_scheve_gelaagdheid_-_Borger Jotnische_zandsteen_-_Maarn

Grove kwartsietische zandsteen met een gecompliceerde scheve gelaagdheid - Zwerfsteen van Borger (Dr.).

 

Zandstenen als deze duidt men ook wel aan als 'met kriskrasgelaagdheid'. Ze ontstaan in ondiep water bij wisselende stroomsnelheden uit verschillende richtingen. In het midden en onderaan is een zone met scheve zandlaagjes te zien die aan de bovenzijde geërodeerd zijn. De stroomrichting was van rechts naar links.

Jotnische (=Precambrische) zandsteen met scheve gelaagdheid - Zwerfsteen van Maarn (Utr.).

 

De kwartsietische zandsteen toont een drietal afzonderlijke lagen met scheve zandlaagjes die naar onderen toe afvlakken tot bijna horizontaal. Aan de bovenzijde van de lagen is telkens erosie opgetreden. De stroomrichting was naar rechts.

 


Rode zandsteen

Dalazandsteen_gelaagd_-_Exloo Dalazandsteen_met_regendruppelafgietsels_-_Hoge_Veld_Bunne_Drjpg

Rode Dalazandsteen - Zwerfsteen van Exloo (Dr.).

 

Dit type rode zandsteen noemt men ongeacht de herkomst Dalazandsteen. Vooral in de Midden-Zweedse provincie Dalarna komt dit type zandsteen veel voor. Vergelijkbare zandstenen zijn ook aanwezig op de bodem van de Oostzee en de Botnische Golf. De rode tint wordt veroorzaakt door hematiet, dat een dun huidje om de zandkorrels vormt. Het duidt op een ontstaan onder woestijnomstandigheden.

Dalazandsteen - Zwerfsteen van het Hoge Veld, Norg (Dr.).

 

De meeste 'Dalazandstenen' in Oost-Drenthe zijn afkomstig uit de Oostzee en de Botnische Golf. Het bobbelige oppervlak is een splijtvlak. De bobbels zelf doen vermoeden dat het gaat om opvullingen van kleine kratertjes die ontstonden door het inslaan van regendruppels.

 

 

 

Vlekkenzandsteen

Jotnische_vlekkenzandsteen_-_Groningen Vlekkenzandsteen_2_-_Groningen

Vlekkenzandsteen - Zwerfsteen van Groningen.

 

De meeste roodachtige en paarsrode vlekkenzandstenen zijn van Precambrische (Jotnium) ouderdom. Grote delen van de bodem van de Botnische Golf bestaan uit zandstenen van dit type. De beide zandstenen die hieronder zijn afgebeeld vallen in dezelfde categorie.

Fijnkorrelige, kwartsietische vlekkenzandsteen - Zwerfsteen van Groningen.

 

De roodachtige vlekjes worden veroorzaakt door ijzeroxide (hematiet), dat plaatselijk huidjes vormt om de zandkorrels. De herkomst van deze zandsteen is onbekend.

Jotnische_vlekkenzandsteen_-__Hoge_Veld_Norg Vlekkenzandsteen_2_-_Sassnitz_Rgen

Paarsrode vlekkenzandsteen - Zwerfsteen van Borger (Dr.).

 

De vlekken worden gevormd door zandkorrels die deels door ijzeroxide met elkaar verkit zijn. De slechtere verkitting veroorzaakt bij verwering ondiepe putten. Dergelijke zandstenen komen veel in Oostbaltische zwerfsteengezelschappen voor, zoals in het Hondsruggebied in Drenthe.

Roodbruine vlekkenzandsteen - Zwerfsteen van het strand van Sassnitz op Rügen (Dld.).

 

 

 

 

Kalmarsundzandsteen

Kalmarsundzandsteen_1a_-_Damsdorf_Dldjpg Kalmarsundzandsteen_detail_-_Damsdorf

Kalmarsundzandsteen met levenssporen - Zwerfsteen van Damsdorf (Dld.).

 

In Westbaltische zwerfsteengezelschappen, zoals die vooral voorkomen in westelijk Drenthe en in Friesland, worden deze door ijzeroxide geïnfiltreerde en gekleurde zandstenen relatief vaak gevonden. Ze zijn afkomstig van de Kalmarsund bij de stad Kalmar aan de oostkust van Zuid-Zweden. De schuin verlopende, lichter gerkleurde strepen zijn woonbuizen van Skolithos.

Kalmarsundzandsteen, detail van vorige foto.

 

Op de foto is goed te zien dat de roestkleurige bandjes niet de afzettingsgelaagdheid weergeven. Ze ontstonden door infiltratie van ijzer, een soort pseudogelaagdheid dus. De goed afgeronde zandkorrels tonen een vrij grote spreiding in korrelgrootte.

Kalmarsundzandsteen_gelaagd_-_Roden Chiasmazandsteen_-_Hoge_Veld_Bunne_Drjpg

Kalmarsundzandsteen - Zwerfsteen van Roden (Dr.).

De violetrode, gebande zandstenen zijn door hun opvallende gelaagdheid makkelijk te herkennen.

Kalmarsundzandsteen - Zwerfsteen van het Hoge veld, Norg (Dr.).

 

De typen waarin sprake is van kruisende gelaagheden noemt men wel 'Chiasmazandsteen'.  De sedimentatiegelaagdheid in deze steen wordt gekruisd door een reeks smalle bandjes en strepen van ijzeroxide. De gelaagdheid in steen verloopt van linksboven steil naar rechts beneden. De infiltratiegelaagdheid is zichtbaar aan de ietwat gebogen lijntjes. Vooral in de linker bovenhoek is dit duidelijk.

 

 

 

Vroeg-Cambrische zandstenen

Kwartsitische_zandsteen_Balka-type_-_Borger Witte_kwartsitische_zandsteen_type_Balka_-_Roden

Kwartsietische zandsteen, type Balkazandsteen - Zwerfsteen van Borger (Dr.).

 

Lichtgrijze, dichte kwartsitische zandsteen met op het laagvlak duidelijke gletsjerkrassen.

Balkazandsteen - Zwerfsteen van Roden (Dr.).

 

Dit zijn witte tot geel-wit-grijze, dichte kwartsietische zandstenen, vaak zonder duidelijke gelaagdheid. Het oppervlak van de zandstenen vertoont dikwijls gletsjerkrassen en vooral sikkelvormige drukbarsten.

Nexzandsteen_2_-_Sassnitz Tijgerzandsteen_-__Sieversdorf_Dldjpg

Nexözandsteen - Zwerfsteen van het strand van Sassnitz, Rügen (Dld.).

 

In het oosten van het Deense eiland Bornholm komt dit violetrode zandsteentype met zijn karakteristieke lichtgeelbruine vlekken aan de oppervlakte. De zandsteen splijt makkelijk in vlakke platen.

Luipaardzandsteen - Zwerfsteen van Sieversdorf (Dld.).

 

Zwerfstenen in deze uitmonstering zijn in het Deens/Duitse Oostzeegebied veel te vinden. Ze komen in verschillende typen voor. Een andere naam is 'Tijgerzandsteen'.

Tijgerzandsteen_2_-_Tensfeld_Dldjpg Tijgerzandsteen_-_Malente_Dldjpg

Luipaardzandsteen - Zwerfsteen van Tensfeld (Dld.).

 

In Nederlandtalige zwerfsteenliteratuur staat dit type zandsteen vermeld onder de naam 'Tijgerzandsteen'.  Hoewel tijgerzandsteen in de loop van de jaren enigszins is ingeburgerd, is de naam onjuist. Hier wordt de (vertaalde) Duitse naamgeving gevolgd.

Luipaardzandsteen - Zwerfsteen van Malente (Dld.).

 

Luipaardzandstenen zijn veelal wit tot geel-wit van kleur met bruine, bruin-zwarte tot zwarte vlekken van ijzeroxide. De grootte en ook de aantallen vlekken is zeer variabel. De binding van de korrels door ijzeroxide is minder hecht dan die in de omgeving. Bij verwering zitten de zwerfstenen aan de buitenzijde vol met putten. Luipaardzandstenen zijn poreuze, niet al te harde zandstenen.

 

 

 

Vroeg-Cambrische zandstenen met levensporen

Zandsteen_met_Diplocraterion_-_Ees Diplocraterion_-_Sinebjerg_Fnen

Kwartsietische zandsteen, type Balka met levenssporen van Diplocraterion zittelli (bovenaanzicht) - Zwerfsteen van Borger (Dr.).

 

Aan de oostkust van het Deense eiland Bornholm komt aan het strand bij Balka een grijs-witte, gelaagde zandsteen voor met miljoenen doorsneden van U-vormige graafgangen van een wadpier-achtig organisme.

Kwartsietische zandsteen met levenssporen van Diplocraterion zittelli - Zwerfsteen van Sinebjerg, Fünen (Den.).

 

Diplocraterion bezit een bouw die overeenkomt met de U-vormige graafgangen van de huidige wadpier (Arenicola maritima). De gebogen lijntjes zijn naar beneden gezakt sediment.

Zandsteen_met_levenssporen_-_Sinebjerg_Fnen Zandsteen_met_Syringomorpha_-_Borger

Kwartsietische zandsteen met graafgangen in alle richtingen - Zwerfsteen van Sinebjerg, Fünen (Den.).

 

Deze somber grijs-bruine tot grijs-zwarte zandstenen zitten vol met gebogen en kronkelende, afgeplatte graafgangen. De veroorzaker is onbekend. In het verleden werd dit type levensspoor wel 'Scolithos errans'  genoemd.

Poreuze grijs-witte kwartsietische zandsteen met Syringomorpha nilssoni - Zwerfsteen van Borger (Dr.).

 

Dit raadselachtige levensspoor bestaat uit een reeks lateraal verbonden,vaak gebogen buisjes. Het complete levensspoor lijkt enigszins op een panfluit. Op dwarsdoorsnede toont Syringomorpha zich als een reeks achter elkaar geplaatste hoefijzervormige figuurtjes.

 

 

 

Nog meer zandstenen

Paradoxideszandsteen_-_Borger Oboluszandsteen_-_Groningen

Paradoxideszandsteen - Zwerfsteen van Borger (Dr.).

 

Meest gladde, dichte, fijnkorrelige zandstenen van licht leverbruine kleur. Dikwijls blijkt bij het aanslaan dat de zandsteen direct onder de verweringslaag licht roestbruin van kleur is. Dit zandsteentype bevat regelmatig afdrukken van vervellingsresten van de Midden-Cambrische trilobiet Paradoxides. Eerder werd dit gesteente wel 'Tessinizandsteen' genoemd. De herkomst is het Zweedse eiland Öland.

 

Oboluszandsteen - Zwerfsteen van Groningen.

 

Deze zandsteen dateert uit het vroegste Ordovicium. Het gesteente bevat talrijke fosfatische schelpjes van de brachiopode Obolus apollinus, soms massaal, soms in enkele exemplaren, zoals in de steen hierboven. De herkomst van de zwerfsteen is ongetwijfeld Estland. Oboluszandsteen wordt in Estland geëxploiteerd om de calciumfosfaat waaruit de schelpjes bestaan.

 

Old-Red_zandsteen_-_Groningen Tertiaire_zandsteen_met_mollusken_-_Hoogersmilde

Old-Red zandsteen - Zwerfsteen van Groningen.

 

Een gelaagde rode zandsteen uit het Devoon van de Baltische staten. Old Red zandsteen is een woestijnzandsteen die zijn rode kleur dankt aan hematiet. Dit ijzermineraal vormt dunne huidjes om de zandkorrels. Op het splijtvlak zijn donkere lensvormige 'rolsteentjes' van kleisteen aanwezig. Deze werden in zwak bewegend water, nauwelijks samenhangend, uit dunne sliblaagjes geërodeerd. De rode Oostbaltische keileem in het Hondsruggebied en de smeltwaterafzettingen daarin danken hun roestbruine en rossige tint aan opgenomen rode klei- en zandbestanddelen uit Old-Red afzettingen in het Baltisch gebied.

Limonietische zandsteen met afdrukken van mollusken - Hoogersmilde (Dr.).

 

In dit type zandsteen zijn de zandkorrels niet door silica of kalk verkit maar door ijzerhydroxide. Vaak bezitten deze ijzerzandstenen een dichte, harde buitenkorst die sterk aangerijkt is met roestbruine limoniet. Veel van deze zandstenen zijn concretionaire vormingen. Ze ontstonden in zandig/kleiige ondiepwaterafzettingen van Oligocene en/of Miocene ouderdom (Tertiair).

De grote schelpafdrukken zijn van een Pecten-soort. De herkomst is onbekend, maar zal in het Oostzeegebied van Duitsland gezocht moeten worden.

Limonitischezandsteen_met_mollusken_-_Hoogersmilde Zandsteen_plaatseigen_-_Zuidbarge_Drjpg

Limonitische zandsteen met gastropoden - Zwerfsteen van Hoogersmilde (Dr.).

 

Een door ijzerhydroxide verkit zandgesteente met talrijke afdrukken van kleine zeeslakken. De kalkige schaaltjes zijn door oplossing geheel verdwenen.

Plaatseigen zandsteen - Zuidbarge (Dr.).

 

Geen zwerfsteen, maar ter plaatse ontstaan door neerslag van kalk uit circulerend grondwater. Op een aantal plaatsen in de Hondsrug zijn door het oplossen van kalkzwerfstenen delen van de omringende keileem en onderliggend zand tot conglomeraat en zandsteen verkit. Bij Zuidbarge bleek een dunne, nauwelijks 10cm dikke laag zand, direct onder de roestbruine Saale-keileem tot zandsteen te zijn verkit. Afgebeeld is de onderzijde van het verkitte zand. Het gesteente is dus een kalkzandsteen en tegelijk ook een kogelzandsteen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
© 2010-heden Kijkeensomlaag.nl
Flag Counter