Gneis is een metamorfe gesteente. Gneis ontstaat meest op grote diepte in de aardkorst onder hoge, gerichte druk en bij een verhoogde temperatuur uit andere gesteenten. Gneis komt net als graniet onder noordelijke zwerfstenen bijzonder veel voor.
Gneizen vertonen allerlei graden van gestreeptheid. Gneizen met een
lichte mate van gerichtheid van de mineralen, zoals hieronder afgebeeld,
noemt men gneisgraniet (= gneisachtige graniet).
De samenstellende mineralen in gneisgraniet zijn net als in de meeste
gneizen evenwijdig aan elkaar gerangschikt, maar veel minder duidelijk.
Gneisgraniet maakt daarom een zwak gestreepte indruk. Daaraan is
dit zwerfsteentype makkelijk te herkennen.
De variatie in kleur, samenstelling en structuur onder gneizen en
gneisgranieten is bijzonder groot. Geen steen is gelijk aan de ander.
De meeste gneisgranieten bestaan uit dezelfde mineralen als in graniet:
veldspaat (kaliveldspaat en plagioklaas), kwarts en biotiet. Daarnaast
kunnen nog andere mineralen aanwezig zijn, meest in ondergeschikte
hoeveelheden.
Hieronder staan een aantal verschillende typen gneisgraniet
afgebeeld.
![]() |
Gneisgranieten uit de keileem van Groningen |