Afhankelijk van de omstandigheden waarbij gesteenten in de aardkorst onderworpen zijn aan druk en temperatuur, onderscheidt men een aantal soorten metamorfose.


 


Regionale metamorfose

 

Is de meest verbreide vorm van metamorfose. Gesteenten veranderen

op grote schaal tijdens plaattektonische processen, waarbij

ketengebergten als de Alpen ontstaan. 


 

 

 

Gebergte Biotietgneis Wilsum Dld
Hooggebergten als de Alpen en de Himalaya ontstaan ten gevolge van plaatbewegingen waarbij twee continenten op elkaar botsen. Hierbij worden korstgesteenten soms tot tientallen kilometers diep de aarde ingeperst. Hoge druk en een toenemende temperatuur veroorzaakt dat de betrokken gesteenten op grote schaal metamorfoseren.

Biotietgneis - Zwerfsteen van Wilsum (Dld.).

 

Gneizen als deze kunnen door voortschrijdende (= progressieve) metamorfose uit kleiïge uitgangsgesteenten ontstaan. Deze gesteenten komen veel voor in ketengebergten.

 

 


Dynamometamorfose

 

Is onderdeel van regionale metamorfose. Wordt ook wel

dislocatiemetamorfose genoemd. Deze vorm van metamorfose

is verbonden met breuk- en verschuivingszones, waarbij

gesteenten onder hoge druk langs en over elkaar bewegen.

Metamorfe gesteenten die bij deze processen ontstaan

(kataklasieten en mylonieten) worden doorgaans gekenmerkt

door verkleining van de korrelgrootte. 

 

 

 

 Breukbreccie Zwerfsteen van Johannistal Dld Myloniet Hoge Veld Norg

Breukbreccie (tektonische breccie) - Zwerfsteen van Johannistal, Dld.

 

Dit type gesteente ontstaat door tektonische krachten, waarbij het gesteente verbrokkelt of in talloze fragmenten (klasten) breekt. Het proces van verbrokkeling noemt men kataklase. Onder niet-metamorfe omstandigheden ontstaan louter gruis en brokken, die op een later moment diagenetisch veranderen in vast gesteente. Op een dieper niveau in de aardkorst, waar druk en temperatuur een belangrijke rol spelen, vindt door circulerend heet grondwater omzetting en verkitting van gruis en gesteentemeel plaats. De breukzones zijn vaak groen gekleurd door epidoot.

Myloniet - Zwerfsteen van het Hoge Veld, Norg.

 

We spreken van myloniet als door tektonische krachten sprake is van zeer sterke deformatie, waarbij de oorspronkelijke structuur van het gesteente vrijwel verdwijnt. In een matrix van metamorf omgezet gesteentemeel en gruis 'zweven'  gesteentefragmenten, die in een aantal gevallen tot slierten zijn uitgewalst. Het ovale fragment in het midden op de foto laat zien dat deze dextraal gedraaid is. Het beeld dat deze zwerfsteen laat zien herinnert aan ignimbriet.

 

 

 

Subductiemetamorfose

 

Is eveneens regionaal van karakter. Door plaattektonische processen

worden langs botsingsranden gesteenten onder hoge druk het

aardbinnenste ingeperst, waarbij deze met toenemende diepte tot geheel nieuwe gesteenten

metamorfoseren.

 


 

 

Glaucofaanschist Californie USA Eklogiet 1 Almenning Noorwegen

Glaucofaanschist - Californië, USA.

 

Dit gesteente wordt ook wel blauwschist genoemd door het rijkelijk voorkomen van de donkerblauwe tot blauwviolette amfiboolsoort glaucofaan. In dit gesteente vormt het mineraal langstengelige bundeltjes. Glaucofaanschist ontstaat uitsluitend in subductiezones bij drukken vanaf 5 kilobar en bij temperaturen lager dan 500 graden C. Dit komt ongeveer overeen met diepten van ca. 20 km. Glaucofaanschist komt als zwerfsteen nauwelijks voor.

Eclogiet - Almenning, Noorwegen.

 

Eclogiet is een bijzonder fraai gekleurd, hard en taai gesteente, dat voornamelijk uit groene omfaciet (=pyroxeen) en rode granaat bestaat. Eclogiet is op aarde het zwaarst bekende gesteente. Het ontstaat bij zeer hoge drukken (minimaal 10.000 atm.) op diepten van ongeveer 35 km en meer uit basische gesteenten als basalt, diabaas en gabbro! In sommige gevallen, zoals in Noorwegen, vormen eclogieten lenzen in gneisgesteenten. Deze eclogieten ontstonden onder zeer hoge druk tijdens de vorming van het Caledonisch gebergte..

 

 


Thermometamorfose

 

Bij deze vorm van metamorfose is temperatuur de sturende factor.

Thermometamorfose is meestal van lokale betekenis.

 


 

 

Kalksilicaatmarmer Damsdorf Dld Skarn met magnetieterts Werpeloh

Kalksilicaatmarmer ('oermarmer') - Damsdorf, Dld.

 

Is een gesteente dat vooral in Midden-Zweden (Bergslagen) kleine voorkomens vormt in de buurt van ijzererts- en skarnvoorkomens. Het moedergesteente was van oorsprong een dolomietische kalksteen, die verontreinigd was met kwarts en andere silicaatdeeltjes. In de buurt van een hittebron metamorfoseerden deze kalkgesteenten tot marmer of kalksilicaatrots, met daarin een wisselend aantal contactmineralen als flogopiet, olivijn, ilmeniet, grossulaar etc. De ontstaansomstandigheden van deze gesteenten zijn wisselend. Druk speelt een minder grote rol, de temperatuur des te meer (500-900 graden C.). Kalksilicaatmarmer komt als zwerfsteen in ons land weinig voor. In het Duitse Sleeswijk-Holstein en langs de Deense steenstranden zijn zwerfstenen ervan niet moeilijk te vinden.

Skarn met ijzererts - Zwerfsteen van Werpeloh (Dld.).

 

Skarn hoort in hetzelfde rijtje thuis als het gesteente hiernaast. Het is ook een contactmetamorf gesteente. Skarnen zijn zeer wisselend van uiterlijk en daardoor niet eenduidig als zwerfsteen te omschrijven. Het gesteente hierboven bestaat voor een belangrijk deel uit ijzererts, met daartussen vlekken en strepen van epidoot en kwarts. In Zweden is skarn het begeleidingsgesteente van ertsgangen.

 

 


Metasomatose

 

Is een aparte vorm van metamorfose die zowel regionaal van

karakter kan zijn, maar ook het gevolg kan zijn van thermometamorfose.

Bij metasomatose is niet zozeer sprake van gesteentedeformatie

alswel het op grote schaal aan- en afvoeren van chemische bestanddelen

die door het gesteente diffunderen. Hierdoor ontstaan gesteenten

met een andere mineralogische samenstelling dan het oorspronkelijke

gesteente.

 


 

 

Metasomatiet 2 Drachten Fr Finse helsinkiet Groningen

Metasomatiet (Zweedse Helsinkiet) - Zwerfsteen van Drachten (Fr.).

 

In zwerfsteenkringen wordt deze rood met groene vorm van metasomatiet aangeduid als 'Zweedse Helsinkiet'. Dit gesteente komt in allerlei variaties voor met steeds roodachtige kaliveldspaat en groene epidoot. Als donker mineraal is chloriet aanwezig. 

Metasomatiet (Finse Helsinkiet) - Zwerfsteen van Groningen.

 

Finse Helsinkiet is een gidsgesteente uit Zuidwest-Finland. Het lichtkleurige gesteente kent een wisselende samenstelling. Het witte bestanddeel is veldspaat, voornamelijk albiet en kaliveldspaat. Naast enig erts is vooral roodbruine epidoot aanwezig.

 









 

 

 

 

 

© 2010-heden Kijkeensomlaag.nl
Flag Counter