Een website over ijstijden, ijstijdgeologie en zwerfstenen
 

Het landschap in zandig Noord-Nederland is op veel plaatsen

gestoffeerd met zwerfstenen. De vele grote en kleinere keien zijn

lang geleden in de ijstijd uit Scandinavië naar ons land getransporteerd.

De bodem van Noord-Nederland is er rijk aan, maar zo talrijk als in

de provincie Drenthe zijn ze nergens. Geen dorp of plaats daar of

je ziet in tuinen, langs opritten, in parken, op kruisingen en op

boerenerven keien liggen.

 

Kijk voor meer informatie over zwerfstenen ook op:https://www.stenenzoeken.nl/                                                                           https://huishoutsteen.wordpress.com/author/huishoutsteen/

Op de akkers in Drenthe kwamen vroeger bijzonder veel zwerfkeien voor. Bij de oogst werden ze apart gehouden en vaak op hopen langs de akkerranden gedumpt.	In veel Drentse dorpen en daarbuiten zie je in tuinen, langs opritten en op erven grote keien liggen. Deze aan de Strengen bij Borger is wel een van de mooiste: een geplooide migmatietgneis met granaten.

Ook in Noord-Duitsland en in Denemarken kom je op allerlei

plaatsen grote en kleine stenen tegen. Vaak zijn het net als

bij ons losse keien, maar ook zie je ze opgestapeld tot

hunebedden, zijn er kerken van gebouwd of havenwerken mee

aangelegd. Veel stenen vind je langs de kusten van de Oostzee

op plaatsen waar steile keileemkliffen door de branding

worden aangetast en uitgespoeld. De stranden liggen er vol

mee. Bij het rondstruinen merken we al snel dat ze daar vaak

mooier en ook groter zijn dan bij ons.

Wat zijn zwerfstenen?
Zwerfstenen zijn stenen die door rivieren of door landijs uit andere

delen van Europa naar ons land zijn vervoerd. Rivieren voerden

voornamelijk kleinere rolstenen aan. Hoewel dit eigenlijk ook

zwerfstenen zijn, is het beter om deze naam voor afgeschuurde

brokstukken gesteente te reserveren die ooit hooggebergten hebben

moeten torsen in wat nu Scandinavië is. De rotsbodem in deze

noordelijke landen bestaat namelijk uit gesteenten die ooit op

grote diepte in de aardkorst zijn ontstaan. Door het verweren en

verdwijnen van bovenliggende gesteentepakketten liggen ze nu na

honderden miljoenen jaren aan het oppervlak. In de ijstijd zijn door

het landijs uit deze keiharde rotsen talloze brokstukken losgebroken

die vervolgens zuidwaarts naar ons land zijn getransporteerd. Veel

van deze noordelijke stenen zijn van graniet, gneis of zandsteen,

maar er schuilen nog talloze andere soorten onder.

Rivierstenen hebben van het transport meer te verduren gehad. Ze

zijn doorgaans gladder en sterker afgesleten. Alleen de hardste

onder hen overleefden de reis en kwamen bij ons terecht. Vandaar

dat het sortiment minder gevarieerd is. Omdat het transport 

vaak niet in één keer, maar in etappes plaats vond en ze bovendien

van ver kwamen, noemen we hen zwerfstenen.

 

Alandrapakivi - Zwerfsteen van Gieten (Dr.).   Dit wordt wel de 'huismus' onder de zwerfstenen genoemd. Het is een Alandrapakivi, een granietsoort uit Zuidwest-Finland. Vooral in het Hondsruggebied kom je ze veel tegen.	Geplooide  migmatietgneis - Zwerfsteen van Eext (Dr.)   Migmatieten zijn gesteenten die vaak op tientallen kilometers diepte in de aardkorst onder hoge druk en bij verhoogde temperatuur zijn ontstaan uit andere gesteenten.
Rhombenporfier - Zwerfsteen van Assen (Dr.).   Rhombenporfier is in Drenthe een zeldzame verschijning. Het is een gesteente dat lang geleden bij de Noorse stad Oslo tijdens heftige vulkanische uitbarstingen is ontstaan.	Barnsteen - Zwerfsteen van Noordbroek (Gr.).   Barnsteen is gefossiliseerd boomhars, afkomstig uit Zuid-Zweden of uit de zuidelijke Oostzee. In de bodem van Noord-Nederland komt het betrekkelijk veel voor.

Al deze stenen hebben een geschiedenis die zich laat vertalen

in verhalen die teruggaan naar een tijd waarin de aarde er

volstrekt anders uit zag dan thans. Maar ze vertellen ook nog iets

anders. Die verhalen gaan over hun herkomst, samenstelling en

ontstaanswijze.

Op veel plaatsen in Nederland komen fossielen voor. Deze

bevinden zich regelmatig in noordelijke zwerfstenen, maar komen

ook dikwijls in rivierstenen voor. Vaak zijn ze niet meer dan sporen

of afdrukken die dieren of planten in gesteenten hebben achtergelaten,

maar soms zijn ze ook ‘echt’, wat wil zeggen dat ze dan hun

oorspronkelijke ruimtelijke vormen hebben behouden en geïsoleerd

tussen de andere stenen liggen. We hebben dan te maken met harde

resten of gaaf bewaard gebleven delen van uitgestorven dieren of

planten.

Het leren kennen van zwerfstenen is een spannende en vooral boeiende

bezigheid, die kan uitlopen in een liefhebberij die je nooit meer loslaat.

Deze website is opgezet om een beeld te geven van de schoonheid en

de variatierijkdom van zwerfstenen en zwerfsteen-fossielen, hun ontstaan

en... hun samenhang met klimaten uit het verleden.

Veel plezier met het lezen en kijken op deze stenensite.