Een website over ijstijden, ijstijdgeologie en zwerfstenen
Het landschap in zandig Noord-Nederland is op veel plaatsen
gestoffeerd met zwerfstenen. De vele grote en kleinere keien zijn
lang geleden in de ijstijd uit Scandinavië naar ons land getransporteerd.
De bodem van Noord-Nederland is er rijk aan, maar zo talrijk als in
de provincie Drenthe zijn ze nergens. Geen dorp of plaats daar of
je ziet in tuinen, langs opritten, in parken, op kruisingen en op
boerenerven keien liggen.
Kijk voor meer informatie over zwerfstenen ook op:https://www.stenenzoeken.nl/ https://huishoutsteen.wordpress.com/author/huishoutsteen/
Op de akkers in Drenthe kwamen vroeger bijzonder veel zwerfkeien voor. Bij de oogst werden ze apart gehouden en vaak op hopen langs de akkerranden gedumpt.
|
In veel Drentse dorpen en daarbuiten zie je in tuinen, langs opritten en op erven grote keien liggen. Deze aan de Strengen bij Borger is wel een van de mooiste: een geplooide migmatietgneis met granaten.
|
Ook in Noord-Duitsland en in Denemarken kom je op allerlei
plaatsen grote en kleine stenen tegen. Vaak zijn het net als
bij ons losse keien, maar ook zie je ze opgestapeld tot
hunebedden, zijn er kerken van gebouwd of havenwerken mee
aangelegd. Veel stenen vind je langs de kusten van de Oostzee
op plaatsen waar steile keileemkliffen door de branding
worden aangetast en uitgespoeld. De stranden liggen er vol
mee. Bij het rondstruinen merken we al snel dat ze daar vaak
mooier en ook groter zijn dan bij ons.
Wat zijn zwerfstenen?
Zwerfstenen zijn stenen die door rivieren of door landijs uit andere
delen van Europa naar ons land zijn vervoerd. Rivieren voerden
voornamelijk kleinere rolstenen aan. Hoewel dit eigenlijk ook
zwerfstenen zijn, is het beter om deze naam voor afgeschuurde
brokstukken gesteente te reserveren die ooit hooggebergten hebben
moeten torsen in wat nu Scandinavië is. De rotsbodem in deze
noordelijke landen bestaat namelijk uit gesteenten die ooit op
grote diepte in de aardkorst zijn ontstaan. Door het verweren en
verdwijnen van bovenliggende gesteentepakketten liggen ze nu na
honderden miljoenen jaren aan het oppervlak. In de ijstijd zijn door
het landijs uit deze keiharde rotsen talloze brokstukken losgebroken
die vervolgens zuidwaarts naar ons land zijn getransporteerd. Veel
van deze noordelijke stenen zijn van graniet, gneis of zandsteen,
maar er schuilen nog talloze andere soorten onder.
Rivierstenen hebben van het transport meer te verduren gehad. Ze
zijn doorgaans gladder en sterker afgesleten. Alleen de hardste
onder hen overleefden de reis en kwamen bij ons terecht. Vandaar
dat het sortiment minder gevarieerd is. Omdat het transport
vaak niet in één keer, maar in etappes plaats vond en ze bovendien
van ver kwamen, noemen we hen zwerfstenen.
Alandrapakivi - Zwerfsteen van Gieten (Dr.).
Dit wordt wel de 'huismus' onder de zwerfstenen genoemd. Het is een Alandrapakivi, een granietsoort uit Zuidwest-Finland. Vooral in het Hondsruggebied kom je ze veel tegen.
|
Geplooide migmatietgneis - Zwerfsteen van Eext (Dr.)
Migmatieten zijn gesteenten die vaak op tientallen kilometers diepte in de aardkorst onder hoge druk en bij verhoogde temperatuur zijn ontstaan uit andere gesteenten.
|
Rhombenporfier - Zwerfsteen van Assen (Dr.).
Rhombenporfier is in Drenthe een zeldzame verschijning. Het is een gesteente dat lang geleden bij de Noorse stad Oslo tijdens heftige vulkanische uitbarstingen is ontstaan.
|
Barnsteen - Zwerfsteen van Noordbroek (Gr.).
Barnsteen is gefossiliseerd boomhars, afkomstig uit Zuid-Zweden of uit de zuidelijke Oostzee. In de bodem van Noord-Nederland komt het betrekkelijk veel voor.
|
Al deze stenen hebben een geschiedenis die zich laat vertalen
in verhalen die teruggaan naar een tijd waarin de aarde er
volstrekt anders uit zag dan thans. Maar ze vertellen ook nog iets
anders. Die verhalen gaan over hun herkomst, samenstelling en
ontstaanswijze.
Op veel plaatsen in Nederland komen fossielen voor. Deze
bevinden zich regelmatig in noordelijke zwerfstenen, maar komen
ook dikwijls in rivierstenen voor. Vaak zijn ze niet meer dan sporen
of afdrukken die dieren of planten in gesteenten hebben achtergelaten,
maar soms zijn ze ook ‘echt’, wat wil zeggen dat ze dan hun
oorspronkelijke ruimtelijke vormen hebben behouden en geïsoleerd
tussen de andere stenen liggen. We hebben dan te maken met harde
resten of gaaf bewaard gebleven delen van uitgestorven dieren of
planten.
Het leren kennen van zwerfstenen is een spannende en vooral boeiende
bezigheid, die kan uitlopen in een liefhebberij die je nooit meer loslaat.
Deze website is opgezet om een beeld te geven van de schoonheid en
de variatierijkdom van zwerfstenen en zwerfsteen-fossielen, hun ontstaan
en... hun samenhang met klimaten uit het verleden.
Veel plezier met het lezen en kijken op deze stenensite.