Gabbro's zijn bij zwerfsteenverzamelaars niet erg populair. Om het anders te zeggen, veel stenenzoekers kunnen er weinig mee. Gabbro mist sowieso de kleurigheid die graniet kenmerkt. Hier komt nog bij dat veruit de meeste gabbro's geen kwaliteit hebben als gidsgesteente, op een enkele uitzondering na. Hiermee onderscheiden zij zich niet van diorieten. Die lijden aan hetzelfde euvel. Het zijn interessante gesteenten, sommige zijn zelfs bijzonder boeiend te noemen. Voor verzamelaars van gidsgesteenten vormen ze echter een 'duistere' groep.
 

 

 

Gabbro’s zijn meest donkere, zware gesteenten, in onverweerde toestand

bijna zwart met daarbij nog iets van ‘wit’.  Doorgaans zijn het grofkorrelige

gesteenten, duidelijk grover van korrel dan diorieten. Verweerd kleuren

gabbro’s lichter. Veel verweerde gabbro’s zijn aan de buitenkant

zwartgroen, groen of grijsgroen van kleur.
 

 

 

Gabbro_-_Gaarkeuken Gabbro_-_Nijbeets

Verweerde gabbro - Zwerfsteen van Gaarkeuken (Gr.).

 

Verweerd is de kleur van de stenen grijzer, waarbij de plagioklaas grotendeels door oplossing is verdwenen. Het oppervlak wordt hierdoor ruwer en pokdaliger.

 

Gabbro - Zwerfsteen van Nijbeets (Fr.).

 

Onverweerd type gabbro met veel sombergrijze plagioklaas. Deze veldspaat is in gabbro's kalkrijker en minder wit dan in diorieten.

Gabbropegmatiet_-_Schoonoord Gabbropegmatiet_detail_-_Schoonoord

Gabbro - Zwerfsteen van Schoonoord (Dr.).

 

Grootkorrelige gabbro die als gabbropegmatiet te boek staat. Gabbro's zijn doorgaans grover van korrel dan diorieten. Het zwarte mineraal is hoornblende.

 

Detail van de foto hiernaast. Hoornblende vormt in gabbro's vaak zwartgroene kristallen met veel splijtreten. Op het breukvlak maakt dat een vezelige indruk. De splijtvlakken maken bij hoornblende hoeken van 120 graden. Midden onderaan is dat goed te zien.


 

 

In sterk verweerde toestand is bij gabbro’s van plagioklaas weinig

meer te bespeuren. Het mineraal is opgelost waarbij het diepe putten

in het oppervlak na laat. Verweerde zwerfstenen van gabbro bezitten

een ruw, pokdalig oppervlak. Niet allemaal overigens, het hangt van

de hoeveelheid plagioklaas af en die kan in gabbro heel weinig zijn.
 

 

Het donkere mineraal in gabbro is doorgaans pyroxeen, gewoonlijk

zwarte augiet of groenige diallaag. Vaak zien we tussen de donkergroene

augiet andere vezige mineralen zitten die meer geelbruin van kleur

zijn. Wat de kleur ook is, met de loep kunnen we er weinig mee.

De verschillende pyroxenen in gabbro's zijn macroscopisch niet

van elkaar te onderscheiden. Wel maken de splijtvlakken van de

pyroxenen op het verse breukvlak een uitgesproken vezelige indruk

en bezitten ze een metalige of bronsglans. Helaas voor ons maakt

hoornblende een vergelijkbare indruk. Het komt er dus op aan dat

we met een sterke vergroting de hoek die de splijtreten van de

kristallen maken moeten inschatten. Bij pyroxeen bedragen die

ca. 90 graden, bij hoornblende vormen ze een stompe hoek van

ca. 120 graden.

 

 

Aangezien onze Scandinavische gabbro’s zeer oude gesteenten

zijn, zijn de pyroxenen in de loop van de tijd door wateropname

geheel of gedeeltelijk omgezet in oeralitische hoornblende. Deze

amfiboolsoort is zwartgroen, verweerd kleurt het groen

of grijsgroen. Verweerde zwerfsteengabbro's zijn aan de buitenzijde

daarom vaak groenig van kleur, sommige zelfs grijsgroen. Veel van

onze zwerfsteengabbro’s zijn daarom hoornblende-  of oeralitische

gabbro’s. 
 

 

 

Diabaasgabbro Anorthosietgabbro_-_Emmerschans_DrJPG Leucogabbro_3_detail_-_Groningen

Diabaasgabbro - Zwerfsteen van Werpeloh (Dr.).

Plagioklaaskristallen vormen in diabazen en soms ook in gabbro's platte kristallen. Van de zijkant gezien vormen ze witte lijsten die onder een hoek met elkaar vergroeid zijn.

 

Anorthosietgabbro - Zwerfsteen van Groningen.

Deze zwartgroene somber gekleurde gabbro's zijn rijk aan plagioklaasveldspaat. Soms bezitten de stenen een paarse kleurzweem, de plagioklaas bevat dan vrij veel spinel. Deze gesteenten zijn vaak geasscocieerd aan rapakivivoorkomens in Finland.

 

Leucogabbro - Zwerfsteen van Groningen.

 

Plagioklaasrijke gabbro's doen soms aan diorieten denken. Het 'wit' ervan is echter minder wit dan in diorieten, meer grijs gewolkt met vlekjes en lijntjes.

 

 

 

 

Dergelijke veldspaatrijke zwerfsteengabbro's noemt men wel leucogabbro (Gr. 'leucos' = licht).

 

 

 

 

Het donkere mineraal is sterk vezelige oeralitische hoornblende, vaak met een kern van pyroxeen. Vanwege de donkere reactierand om de zwartgroene aggregaten noemt men dit type gabbro's ook wel coronitische gabbro ('corona'= ring).

 


 

 

Gabbro’s zijn makkelijk te herkennen aan hun donkere zwartgrijze of

zwartgroene kleur, die bij verwering een meer groene tint krijgt.

Bovendien liggen ze door hun hoge soortelijke massa zwaar in de

hand. Het ijzergehalte in het gesteente is de oorzaak dat ze bovendien

vaak roestig zijn. Een magneet opgehangen aan een touwtje wordt

door het gesteente aangetrokken. Ook bij diabazen zien we dit. Diorieten

doen dat veel minder. Heel merkwaardig is dat we hetzelfde effect ook

zien bij  Ålandrapakivi's. En dat is een graniet…   Niet zelden wordt een

rapakivi nog sterker aangetrokken dan een gabbro! Rapakivi’s zijn dan

ook ijzerrijke gesteenten.

 

 

 

Hoornblendegabbro's

Gabbro_-_Borger Porfirische_hoornblendegabbro_-_Borger_Drjpg

Gabbro - Zwerfsteen van Borger (Dr.).

 

Gabbro's zijn meest donkere gesteenten met afhankelijk van het percentage veldspaat (= plagioklaas) meer of minder witte vlekjes.

 

Porfirische hoornblendegabbro - Zwerfsteen van Borger (Dr.).

 

Het porfirische karakter wordt veroorzaakt door tot 3cm grote, onregelmatig en vaag begrensde met plagioklaas doorgroeide hoornblendekristallen. Ze vormen de donkere vlekken in het gesteente.

Hoornblendegabbro_2_-_Groningen Hoornblendegabbro_detail_-_Groningen

Hoornblendegabbro - Zwerfsteen van Groningen.

 

De meeste van onze zwerfsteengabbro's bevatten door hun geologisch hoge ouderdom weinig tot geen pyroxeen meer. Het mineraal is omgezet in vezelige, oeralitische hoornblende. Dit type  hoornblende maakt dat veel zwerfsteengabbro's niet zwart zijn maar groenzwart. Ze verweren grijsgroen.

 

Hoornblendegabbro, detail van vorige foto met grote spiegelende kristallen van hoornblende.

 

 

 

Veldspaatgabbro's

Anorthosietgabbro_-_Borger Anorthosietgabro_detail_-_Borger

Veldspaatgabbro - Zwerfsteen van Borger (Dr.).

 

Plagioklaassoorten zijn met de loep niet te herkennen. Waarom dan toch deze naam? Gabbro's bevatten calciumrijke plagioklaas. Vaak is dit labrador of anorthiet. Aan de verweerde buitenzijde kleurt het mineraal wolkig, troebel grijswit met vaak zweem van paars erin.

 

Veldspaatgabbro, detail van vorige foto.

Diabaasgabbro_-_Werpeloh Anorthosietgabbro_-_Emmerschans

Diabaasgabbro - Zwerfsteen van Werpeloh (Dld.).

 

De lijstvormige plagioklazen en hun rangschikking vertoont gelijkenis met die in diabazen, vandaar dat voor deze typen wel de naam 'diabaasgabbro' gehanteerd wordt.

 

Anorthosietgabbro - Zwerfsteen van Groningen.

 

Sommige zeer veldspaatrijke gabbro's zijn op het breukvlak licht paarsblauw. Dat wordt veroorzaakt door de kalkrijke plagioklaas, die in die gevallen veel zeer fijn verdeelde spinel bevat. Zwerfstenen ervan komen in zwerfsteengezelschappen met veel rapakivi's regelmatig voor. Deze gabbrotypen zijn geassocieerd aan rapakivigranieten.

 

 

 

Hyperietgabbro's

Hyperiet_-_Veenwouden_Frjpg Hyperietgabbro_-_Horne_Naes_Fnen_Den

Hyperiet, verweerd oppervlak - Zwerfsteen van Veenwouden (Fr.).

 

Dit zijn doorgaans bruin-zwarte tot bruin-violette gabbro's. Ze worden gekenmerkt door de aanwezigheid van twee soorten pyroxeen: augiet en hypersteen. Beide mineralen veroorzaken de kleur van het gesteente.

 

Hyperiet - Zwerfsteen van Horne Naes, Fünen, Dk.

 

Opvallend aan hyperieten zijn de smalle lijstvormige plagioklazen. Ze doen in vorm en rangschikking aan diabaas denken. Soms zijn ze, zoals op de foto hiernaast, enigszins parallel geörienteerd.

Hyperiet_-_Zwaagwesteinde Hyperiet_detail_2_-_Zwaagwesteinde

Hyperiet - Zwerfsteen van Zwaagwesteinde (Fr.).

 

Hyperiet, detail van vorige foto met spiegelende plagioklaaslijsten.

 

 

 

Pyroxeengabbro/Pyroxeniet

Pyroxeengabbro_-_Groningen Pyroxeniet_2_-_Werpeloh_DldJPG

Pyroxeengabbro - Zwerfsteen van Groningen.

 

Dergelijke gabbro-typen zijn als zwerfsteen minder algemeen als wel gedacht wordt. Door omzetting is in veel Scandinavische gabbro's de augiet (deels) omgezet in zwartgroene hoornblende. Vaak vinden we in pyroxeengabbro's meerdere soorten pyroxeen. Ze zijn met de loep niet van elkaar te onderscheiden. Wel is soms mogelijk kleine geelgroene korrels van het mineraal olivijn te herkennen.

 

Pyroxeniet - Zwerfsteen van Groningen.

 

Dit is een zwaar, zeer donker type gabbro, vrijwel zonder plagioklaas, voornamelijk bestaand uit pyroxeen. Het ijzergehalte maakt dat pyroxenieten aan de buitenzijde dikwijls roestkleurig verweerd zijn.

 

 

 

Granaatcoronitische gabbro's

Granaatcoronitische_gabbro_-_Werpeloh_DldJPG Coronitische_gabbro_-_Werpeloh_DldJPG

Granaatcoronitische gabbro - Zwerfsteen van Werpeloh (Dld.).

 

Deze gabbro's zijn door metamorfe processen zodanig veranderd dat om de donkere mineralen reactieranden zijn ontstaan. In dit geval zijn de donkere mineralen omhuld door een smalle mantel (=corona) van kleine granaatkristallen.

 

Granaatcoronitische gabbro, gepolijst vlak - Werpeloh (Dld.).

Granaatcoronitische_gabbro_-_Erteblle._Den Granaatcoronitische_gabbro_detail_-_Erteblle_Den

Granaatcoronitische gabbro - Ertebölle, Limfjord, Dk.

 

Coronitische gabbro's komen relatief veel voor in het Bamblegebied in Zuid-Noorwegen. In gebieden waar veel zwerfstenen uit het Oslogebied voorkomen, zoals in Werpeloh (Dld.) en vooral in Jutland, kunnen we ook coronieten verwachten.

 

Granaatcoronitische gabbro, detail van vorige foto.

 

 

 

Leucogabbro's

Leucogabbro_-_Borger_Drjpg Leucogabbro-_Groningen

Leucogabbro, sterk verweerd - Zwerfsteen van Borger (Dr.).

 

Dit zijn meestal grof- tot grootkorrrelige gabbro's met zeer veel plagioklaas. De donkere mineralen vullen de hoekige ruimten tussen de plagioklaaskristallen op. Oppervlakkig gezien lijken deze gabbro's enigszins op larvikieten.

 

Leucogabbro - Zwerfsteen van Groningen.

 

De donkere mineralen in deze leucogabbro's bestaan uit pyroxeen (augiet) en magnetiet. Bij verwering van de pyroxenen komt ijzer vrij dat verantwoordelijk is voor de roestvlekken.

Leucogabbro_-_Groningen Leucogabbro_2_-_Groningen

Leucogabbro - Zwerfsteen van Groningen. Sommige van deze gabbro's bezitten een donkere reactierand van fijnvezelige oeralitische hoornblende om een kern van pyroxeen en/of olivijn. Deze typen noemt men coronitische gabbro.

 

 

Leucogabbro of coronitische gabbro - Zwerfsteen van Groningen.

Labradorietgabbro_-_Neuenkirchen Labradorietgabbro_breukvlak_-_Neuenkirchen

Leucogabbro - Zwerfsteen van Neuenkirchen (Dld.).

De donkere mineralen vullen de hoekige ruimten op tussen de grote idiomorfe plagioklazen. Het grijszwarte, metalig glanzende magnetiet onerscheidt zich van de groenzwarte chloriet, een mineraal dat door omzetting uit hoornblende en pyroxeen ontstaan is.

 

 

Leucogabbro, breukvlak - Zwerfsteen van Neuenkirchen (Dld.).

 

Aan de buitenzijde van de steen verweert de plagioklaas wit. Op het verse breukvlak kleurt deze veldspaat hier en daar roodachtig.

 

 

 

Monzogabbro's

Monzogabbro_-_Annen Monzogabbro_detail_2_-_Annen

Monzogabbro - Zwerfsteen van Annen (Dr.).

 

Bevatten (leuco)gabbro's een beetje kaliveldspaat en kwarts, dan noemt men deze typen monzogabbro's. De kaliveldspaat is meestal roodachtig. In de zwerfsteenliteratuur kennen we een vergelijkbaar gesteente als 'Syenietgabbro van Angermanland'.  De meeste 'syenietgabbro's' bij ons komen echter niet uit het relatief erg noordelijk gelegen gebied aan de Botnische Golf. Identieke gesteenten komen ook op Aland voor. Dat is de oorzaak dat monzogabbro's op de Hondsrug regelmatig gevonden worden.

 

Monzogabbro, detail van vorige foto.

Monzogabbro_1a_-_Ellertshaar Monzogabbro_1b_-_Ellertshaar

Monzogabbro - Zwerfsteen van Ellertshaar (Dr.).

 

Het plagioklaasgehalte maakt dat monzogabbro's vaak een witverweerd uiterlijk bezitten. Onverweerd zijn ze meer vuil grijs-blauw van tint.

 

Monzogabbro, detail van vorige foto.

 

Monzogabbro_-_Exloo_Drjpg Monzogabbro_-_Rees_Dldjpg

Monzogabbro - Zwerfsteen van Exloo (Dr.).

 

In de randgedeelten van sommige rapakivimassieven is door het vrijwel tegelijkertijd opdringen van zure en basische magma's vermenging van bestanddelen opgetreden. Dergelijke gesteenten zijn vooral bekend uit Nordingra in Angermanland aan de Botnische Golf.

 

Monzogabbro - Zwerfsteen van Rees (Dld.).

 

Op het gepolijste vlak zijn zowel de potloodgrijze vlekjes van magnetiet zichtbaar als de talrijke roodachtige kaliveldspaat/kwarts partijtjes.

Monzogabbro_-_Elsloo Monzogabbro_-_Jrso_Aland_Finland

Monzogabbro - Zwerfsteen van Elsloo (Fr.).

 

Monzogabbro - Järso, Aland, Finland

 

 

 

Anorthosietgabbro's

Anorthosietgabbro_-_Tensfeld_1a Anorthosietgabbro_-_Tensfeld_1b

Anorthosietgabbro - Zwerfsteen van Tensfeld (Dld.).

In dit type veldspaatrijke gabbro's is de plagioklaas vaak donker, soms bijna zwart van kleur.

 

Anorthosietgabbro, breukvlak - Zwerfsteen van Tensfeld (Dld.).

Anorthosiet_-_Haddorf Anorthosiet_2_-_Haddorf

Anorthosiet - Zwerfsteen van Haddorf (Dld.).

 

Dit gesteente bestaat vrijwel uitsluitend uit plagioklaas (anorthiet), reden waarom het ook wel 'plagioklasiet' genoemd wordt. De donkere vlekjes in het gesteente geven de donkere mineralen aan, in dit geval chloriet. Dit mineraal ontstond door omzetting uit pyroxeen.

 

Anorthosiet, detail van vorige foto.

 

 

 

 

 

De zwerfsteen van Haddorf komt overeen met de anorthosiet die voorkomt aan de oostoever van de Vägsfjarden in Nordingra, Angermanland.

 

 

 

.

 

 

 

Gabbro's uit het Oslogebied

Oslo-essexiet_1_-_Werpeloh_DldJPG Oslo-essexiet_4_-_Werpeloh_DldJPG

Oslogabbro (Oslo-essexiet) - Zwerfsteen van Werpeloh (Dld.).

 

In het Permische Oslogebied in Zuid-Noorwegen komen op een aantal plaatsen basische dieptegesteenten voor. Hieronder schuilen zowel diorieten als gabbro's. Typen met veel donkere mineralen houdt men voor gabbro's, hoewel het echte onderscheid door andere mineralen wordt bepaald.

 

Oslogabbro (Oslo-essexiet) - Zwerfsteen van Werpeloh (Dld.).

 

Met de loep is het niet mogelijk onder de Oslo-essexieten gabbro's en diorieten te onderscheiden. Het verschil is gebaseerd op de samenstelling van de plagioklaas. Met de loep of de binoculair komen we daar niet ver mee. Oslo-essexieten hield met vroeger voor verwant aan essexieten in Essex County in de USA. Daarvan is men echter terug gekomen, vandaar de naam 'Oslo-essexiet'. Echte essexieten bevatten een piets kaliveldspaat en nefelien.

 

 

 

Veelgevonden zwerfsteengabbro's

Gabbro Gabbro_1

Verweerde Drentse gabbro's uit de keientuin in Borger (Dr.)

 

Verweerde zwerfstenen van gabbro van Wippingen (Dld.)

Gabbro_2 Gabbro_3

                                                                           
Verweerde gabbro's uit het keizand van het Balloërveld bij Rolde (Dr.)        

 

Terug

 

 
 
© 2010-heden Kijkeensomlaag.nl
Flag Counter