Het landijs heeft op het eind van de Saale-ijstijd veel zwerfstenen uit Scandinavië meegevoerd

die na het verdwijnen van het ijs in ons land achterbleven. De meeste zijn van

graniet, gneis of zandsteen. Van een flink aantal zwerfsteensoorten, vooral

granieten en porfieren, heeft men de herkomst in Scandinavië vast kunnen stellen.

Deze zwerfstenen noemt men gidsgesteenten.

Hieronder volgen een paar voorbeelden van bekende gidsgesteenten.

Grijze Revsundgraniet - Zwerfsteen van Haddorf (Dld.).   Dit is een gidsgesteente uit Noord-Zweden. Het is een sterk porfirische graniet met grote tabletvormige, grijswitte kaliveldspaten en geelwitte plagioklazen. Kwarts vormt onregelmatige grijze klodders. Het zwarte mineraal is voornamelijk biotiet. Het gesteente bevat soms kristallen van rode granaat.

Gidsgesteenten zijn niet gelijkmatig over Noord-Nederland verdeeld. In Friesland

en West-Drenthe komen andere soorten voor dan in het Hondsruggebied in Oost-Drenthe. In het

Hondsruggebied vinden we vooral zwerfsteensoorten uit Zuidwest-Finland,

de Botnische Golf en Noord-Zweden. In Friesland en West-Drenthe daarentegen worden vooral

zwerfsteensoorten gevonden die afkomstig zijn uit Midden- en Zuid-Zweden en het zuidelijke Oostzeegebied.

Filipstadgraniet - Zwerfsteen van Haddorf (Dld.).   Opvallende, sterk porfirische graniet met grote rondachtige en afgerond hoekige eerstelingen van bruinviolette kaliveldspaat. De plagioklaas vormt vaak onduidelijke hier en daar oranjekleurige ringen om de veldspaten. De kwartsen zijn prachtig blauw.

Perniögraniet - Zwerfsteen van Noordbroek (Gr.).   Perniögranieten komen uit het zuidwesten van Finland. Ze vormen een heterogene groep granieten met een wisselend uiterlijk. Vaak bevatten ze rode granaat.

In de hierna volgende hoofdstukken worden de belangrijkste gidsgesteenten afgebeeld. De stenen zijn gerangschikt naar herkomstgebied en gesteentegroep. Om de herkomst van zwerfstenen aan te geven wordt gebruik gemaakt van de indeling die de Duitse geoloog en petroloog Julius Hesemann in de vorige eeuw heeft geïntroduceerd. Hierbij wordt Scandinavië in vier herkomstgebieden verdeeld. Deze indeling is bij het zwerfsteenonderzoek nog steeds leidend.


Deze gebieden zijn

1. Noord-Zweden, Botnische Golf, Zuidwest-Finland en de noordoostelijke Oostzee.

2. Midden-Zweden met de provincies Dalarne, Uppland en het aangrenzend gedeelte van de Oostzee.

3. Zuid-Zweden, zuidelijk Oostzee, inclusief het Deense eiland Bornholm en omgeving.

4. Het Oslogebied in Zuid-Noorwegen. Hierbij wordt de zuidelijke kuststreek van Noorwegen tot Kristiansand meegenomen.

Belangrijk

Het bekijken van de foto-albums met gidsgesteenten:

In de hierna volgende hoofdstukken over gidsgesteenten kunt U op het fotoalbum

van Uw keuze klikken. Om de zwerfsteenfoto's te bekijken is een flashprogramma

noodzakelijk. Zonder dit lukt het niet. U krijgt bij het ontbreken van een

flashprogramma op Uw computer of bij een verouderde versie daarvan op het scherm een melding

te zien, waarop U wordt uitgenodigd om het betreffende programma of een update

daarvan te downloaden en vervolgens te installeren.

Als U de aanwijzingen op het scherm volgt, dan verloopt de installatie probleemloos.