Bij bijzonder zware, explosieve vulkaanuitbarstingen wordt niet zelden een enorme hoeveelheid vulkanisch materiaal naar buiten geblazen.
In sommige gevallen bedraagt de uitgeworpen massa tientallen tot
honderden kubieke kilometers magma en verbrijzeld vulkanisch gesteente. In heel extreme gevallen loopt dit op tot enige duizenden kubieke kilometers! Het gevolg hiervan is dat dieper gelegen magmakamers onder de vulkaan
geheel leeggeblazen worden. Door het verdwijnen van voldoende tegendruk stort de
bovenzijde van de vulkaan in de lege ruimte van de magmakamer. Hierbij
ontstaat een grote cirkelvormige instortingskrater, die men caldera noemt.
![]() |
![]() |
In de vlakke caldera Las Canadas op Tenerife zijn hier en daar grillig verweerde rotspartijen aanwezig. Het zijn overblijfselen van de geweldige uitbarsting van ongeveer 160.000 jaar geleden, waarbij een 16 km grote caldera gevormd werd. Op de voorgrond de rotspartijen van Roques de Garcia. Ze bestaan voornamelijk uit trachiet en tuf. | Bijzonder indrukwekkend door zijn grootte is de zuil van tuf en trachiet die enigszins opzij van de andere rotsen van de Roques de Garcia te zien is. De vulkanische zuil is het visitekaartje van hoog Tenerife. |
Caldera’s hebben vaak een vlakke bodem waaruit soms nog resten en
rotspartijen van het vroegere vulkaanlichaam omhoog steken. Caldera’s
bereiken soms grote afmetingen. Een tiental kilometers of meer is niet
ongewoon.
![]() |
De grote met water gevulde caldera van de vulkaan Gunung Rinjani op het Indonesische eiland Lombok vormt een indrukwekkend vulkanisch landschap. In de caldera is na de uitbarsting een nieuwe vulkaan ontstaan. |
![]() |
Panoramafoto van de grote instortingskrater Las Canadas op Tenerife met op de voorgrond rotspunten van trachiet (Roques de Garcia). Het zijn restanten van de grote uitbarsting, ca. 160.000 jaar geleden, waarbij de hele vulkaantop verdween. |
Het in toeristisch opzicht meest bezochte vulkanisch monument op aarde
is de caldera Las Canadas op het Canarische eiland Tenerife. De caldera
meet 16 bij 9 km in doorsnede. Sinds het ontstaan ca. 160.000 jaar geleden
is op de bodem van deze caldera een nieuwe 1500 meter hoge vulkaankegel
gevormd. Samen met de Pico Viejo en de Montana Blanca vormen zij het
actieve vulkanische centrum op Tenerife. De Teide op Tenerife is op twee
na de grootste vulkaan op aarde. Vanaf de zeebodem is hij ca. 7,5km hoog.
De Mauna Loa en de Mauna Kea op Hawaï gaan hem daarin nog voor.
![]() |
![]() |
Satellietopname van het vulkanische eiland Tenerife, een van de Canarische eilanden. Centraal op het eiland is de grote instortingskrater zichtbaar, waarin zich na de uitbarsting 160.000 jaar geleden een drietal nieuwe vulkanen hebben gevormd. | Satellietopname van de 16km grote caldera Las Canadas op Tenerife. Links zijn de steile kraterwanden van de caldera te zien. Na zijn ontstaan is in de caldera de 1500 meter hoge Teide-vulkaan ontstaan. Rechtsboven is de ronde krater zichtbaar van de Pico Viejo. De lichtbruine vlek in het midden van de foto is de Montana Blanca, de derde actieve vulkaan die naderhand in de caldera ontstaan is. |
![]() |
![]() |
De top van de grote schildvulkaan Mauna Loa op Hawaï wordt gemarkeerd door een grote caldera. De caldera meet 3x5km met wandhoogten van 183m. De caldera is ongeveer 650 jaar geleden ontstaan. Op de achtergrond is de schildvulkaan Mauna Kea te zien. | Crater Lake in de staat Oregon in de USA is een van de bekendste caldera's op aarde. Hij ligt in de Cascade Mountains.Eerder lag op deze plaats de vulkaan Mount Mazama met een geschatte hoogte van ruim 3500 meter. Tussen 5500 en 4800 j.v.Chr. vond een enorme explosie plaats waarbij een enorme hoeveelheid vulkanisch materiaal over Wyoming, Oregon en Brits Columbia uitgestrooid werd. In de caldera vormde zich na verloop van tijd een meer. Met 597meter is Crater Lake het diepste meer in de USA. |
Ook het bekende Yellowstone natuurpark in de Verenigde Staten blijkt een
grote caldera te zijn, met een diameter van ruim 45 km. Hoewel het park
‘overloopt’ van allerlei vulkanische verschijnselen, krijgt de bezoeker bepaald
niet de indruk door een grote vulkaankrater te rijden.
![]() |
Yellowstone National Park. De foto geeft een beeld van het gevarieerde landschap, dat zo te zien in geen venkel opzicht herinnert aan de enorme vulkaanuitbarsting die honderdduizenden jaren geleden hier plaats vond. De caldera die hierbij ontstond is ca. 45 km groot. |
![]() |
Onder het Yellowstone Park blijkt een actieve vulkaan schuil te gaan. Allerlei tekenen wijzen er op dat zich onder het oppervlak een greote hoeveelheid magmsa heeft verzameld. Samen met het optreden van talrijke aardbevingen lijkt dit er op te wijzen dat een nieuwe uitbarsting aanstaande is. Wanner echter de 'grote klap' komt, is niet bekend. Dit kan wellicht nog duizenden jaren duren. |
![]() |
![]() |
Satellietopname van de grote caldera van Yellowstone. Het lichte en donkere deel op de foto vormen samen de eigenlijke caldera. | De diep ingesneden canyon van de Yellowstone rivier bezit bijzonder kleurige wanden van voornamelijk rhyolietische gesteenten. Ze staan bekend als de 'Painted walls'. |
De allergrootste caldera op aarde is misschien wel die van Toba op
Noord-Sumatra in Indonesië. In de enorme instortingskrater, die een
slordige 70.000 jaar geleden gevormd werd, is een groot meer ontstaan
van 130 bij 40km. Bij de uitbarsting is naar schatting destijds 5000 km3
vulkanisch material uitgeworpen en over de wijde omgeving verspreid. De
uitbarsting ging gepaard met enorme gloedwolken waaruit op grote schaal
ignimbrieten zijn gevormd.
![]() |
![]() |
Het Tobameer op Noord-Sumatra is wellicht de grootste caldera op aarde. Op de achtergrond is de calderarand te zien. Na de uitbarsting ca. 70.000 jaar geleden, heeft zich in het meer het eiland Samosir gevormd. | Kaart van het Tobameer met het eiland Samosir. |