Geen twee vulkanen zijn gelijk aan elkaar, hoewel er duizenden van

zijn. Niet alleen onderscheidt men vulkanen in de mate waarop

ze actief zijn, ook de vorm van vulkanen, hoe en waaruit deze zijn

opgebouwd is erg verschillend. Op basis hiervan is een indeling gemaakt.

Er zijn dode, slapende en actieve vulkanen. Actieve vulkanen komen

regelmatig tot uitbarsting, sommige, zoals de Stromboli in Zuid-Italië,

bijna dagelijks. Slapende vulkanen daarentegen zijn lange tijd niet

actief. Toch verwacht men dat ze ooit weer zullen uitbarsten. De

Mt. St. Helens in de USA en de Vesuvius in Italië zijn hiervan

voorbeelden. Slapende vulkanen kunnen tientallen zo niet honderden of zelfs duizenden

jaren geen enkel teken van leven vertonen, om op een dag met veel

geweld weer uit te barsten. Meestal zijn vulkanologen al dagen, weken,

soms maanden eerder gealarmeerd door het frequente optreden van

aardbevingen. Als daarnaast het vulkaanlichaam merkbaar begint uit

te zetten, is een uitbarsting niet ver meer.

Luchtfoto van de uitbarstende vulkaan Omok in Alaska, USA.	De Stromboli is een van de meest actieve vulkanen in Europa. Hij barst bijna iedere dag wel uit, soms lava producerend, soms alleen maar 'luchttuig'.

Dode vulkanen zijn al sinds onheuglijke tijden niet meer actief geweest

en zullen dat waarschijnlijk ook niet meer worden. Toch moeten we

voorzichtig zijn met dergelijke conclusies. Vulkanen die al duizenden

jaren geen enkele activiteit meer vertonen, blijken soms toch niet dood

te zijn. Een voorbeeld hiervan is het vulkanisme op de Canarische Eilanden.

Sommige vulkanen zijn recent nog tot uitbarsting gekomen ( Tenerife,

begin 20^e eeuw, La Palma in de jaren 70 van de vorige eeuw, Lanzarote

in de 18^e eeuw en Gran Canaria voor het laatst ca. 2900 jaar geleden).

Op eilanden, zoals La Gomera, is het vulkanisme al duizenden jaren

niet meer actief. Uit onderzoek is gebleken dat het vulkanisme op

deze eilanden met ‘horten en stoten’ gaat. Perioden van activiteit

worden afgewisseld door zeer langdurige perioden waarin er weinig

tot niets gebeurd. La Gomera maakt momenteel een erosieve fase

door, waarin er alleen maar sprake is van afbraak. Vulkanologen zijn

er echter van overtuigd dat deze rustperiode in de toekomst weer zal

worden gevolgd door een nieuwe fase van vulkanische activiteit.

Gomera, een van de vulkanische Canarische Eilanden is sterk geërodeerd. Toch herinnert de ronde vorm van het eiland nog steeds aan zijn ontstaan als vulkaan.	Sterk geerodeerd vulkaanlandschap op La Gomera. De kegelvormige berg op de achtergrond is een door erosie vrijgeprepareerde kratervulling van gestolde lava. Het vulkanisme op Gomera is al tienduizenden jaren uitgedoofd. Toch zijn geologen van mening dat het vulkanisme daar niet dood is, maar slechts een langdurige rustperiode doormaakt.
Het vulkanische eiland La Palma is het meest westelijke eiland van de Canarische archipel. Het eiland wordt gedomineerd door de noord-zuid verlopende vulkaangordel van de Cumbre. In de jaren zeventig van de vorige eeuw barstte de meest zuidelijk gelegen vulkaan Teneguia bij de plaats Fuencaliente uit.	In het uiterste zuiden van La Palma liggen twee actieve vulkanen. Vooraan met de roodachtige uit basaltisch materiaal opgebouwde krater de vulkaan San Antonio. Op de achtergrond de vulkaan Teneguia.

Een vergelijkbare situatie maken we waarschijnlijk mee in het Eifelgebied

in Duitsland. Het vulkanisme daar is 10.000 jaar geleden voor het laatst

actief geweest met de explosieve uitbarsting van de Laachersee vulkaan. Uit

onderzoekingen is vast komen te staan dat het vulkanisme in de Eifel

met langdurige onderbrekingen al een slordige 450.000 jaar aan de gang

is. Het is daarom niet onwaarschijnlijk dat het ‘dode’ vulkanisme in deze

Duitse landstreek in de toekomst opnieuw tot leven zal komen.

Het landschap van Auvergne in Midden-Frankrijk wordt gesierd door tientallen vulkanen, die op de meeste plaatsen nog als zodanig te herkennen zijn.	Twee vulkanen in de noordelijke Auvergne in Midden-Frankrijk. Op de achtergrond de Puy de Dome, op de voorgrond een vulkaan met een fraai bewaard gebleven krater.

Zijn vulkanen aan het einde van hun leven gekomen of zijn ze langdurig

inactief, dan vallen ze ten prooi aan erosie. Aangezien veel vulkanen

opgebouwd zijn uit een afwisseling van harde en zachte lagen, eroderen

ze voor geologische begrippen vrij snel.  De meeste vulkanen verdwijnen op enkele restanten

na of ze raken in de loop van de tijd begraven onder dikke lagen sediment.

In Nederland kennen we een voorbeeld van een tamelijk grote, begraven

vulkaan. Deze Zuidwalvulkaan bevindt zich ter hoogte van Vlieland op grote diepte onder de

Waddenzee. Hij dateert uit de Jura-periode en is ca. 152 miljoen jaar oud.

Intermezzo
 

De vulkaan onder Vlieland werd bij toeval ontdekt tijdens exploratieboringen in het Vlieland Bekken,

waarbij men op zoek was naar olie en gas. Op een diepte van 1840 meter kwam men in een

gasvoerende laag terecht. Vervolgens boorde men nog een 1000 meter dieper. Het gesteente dat

daarbij doorboord werd bleek van vulkanische oorsprong te zijn, maar niet alleen dat, uit onderzoek

bleek dat men recht in de kraterpijp van een dode vulkaan had geboord.

Verder geologisch onderzoek bracht aan het licht dat de vulkaan ondergronds een zogenoemd

‘hoog’ vormt en morfologisch nog een herkenbaar vulkaanlichaam bezit.  Zuidwalvulkaan,

zoals hij wordt aangeduid, bezit een grote krater, vermoedelijk een caldera. De flanken van de

vulkaan zijn bedekt door afzettingen met vulkanisch as.

De Zuidwalvulkaan onder de bodem van de Waddenzee was actief tijdens de Kimmerische gebergtevorming in het Laat-Jura (160--154 miljoen jaar). De vulkaan werd ontdekt tijdens exploratieboringen op zoek naar olie en gas. Men boorde toevallig door de oude vulkaankrater.	De Zuidwalvulkaan is al miljoenen jaren morsdood. De vulkaan ligt net ten zuidwesten van het Waddenzee-eiland Griend. Het vulkaanlichaam ligt bedekt door zandsteen, kalksteen en schalie op 2000m diepte en is ca. 1km hoog. Hij moet ongeveer 12 miljoen jaar actief geweest zijn.