De geologische ontwikkeling van Tenerife
![]() |
![]() |
Satellietoponame van Tenerife. In het midden van het eiland is de grote caldera Las Canadas aan zijn ovale vorm goed te herkennen, met daarin de ruim 1500 meter hoge Pico de Teide. Van de oorspronkelijk drie grote vulkanen op Tenerife zijn alleen nog sterk geërodeerde restanten aanwezig. Deze vulkanen vormden aanvankelijk drie geïsoleerde eilanden. Op de plaats van de Canadas caldera bevond zich een paar honderd duizend jaar geleden een zeer grote stratovulkaan die vermoedelijk twee keer zo hoog was als de huidige Teide. De erupties van deze vulkaan hebben de drie afzonderlijke vulkaaneilanden aaneengesmeed tot het huidige Tenerife. |
Satellietopname van Tenerife in schuin aanzicht. Op de foto is goed te zien dat vanaf de rand van de Canadas caldera talrijke diepe erosiegeulen (barranco's) richting zee uitstralen. Verder valt op dat het Tenogebergte door miljoenen jaren van erosie sterk is ingesneden. Aan weerszijden van de Cordillera Dorsal, dat zich over een lengte van ca. 25 km uitstrekt tussen de caldera Las Canadas en het Anagagebergte, hebben zich in het verleden aan weerszijden bergstortingen en afglijdingen voorgedaan. Door zwaartekracht zijn enorme massa's vulkanisch gesteente in zee afgegleden. Hierdoor ontstonden de Orotava vallei in het noorden en die van Guimar in het zuiden. |
Het ontstaan van het huidige Tenerife is net als die van de overige eilanden in fasen verlopen. Perioden met aanhoudende vulkanische erupties wisselden af met langdurige perioden van inactiviteit, waarin voornamelijk erosie plaats vond. De ontwikkeling van Tenerife begon met het uitvloeien van basaltische lava uit spleten op de oceaanbodem. Als gevolg hiervan ontstonden een drietal vlak bij elkaar gelegen schildvulkanen, die zich na verloop van tijd als duizenden meters hoge seamounts boven de zeebodem verheven. In het Laat-Mioceen, zo'n 12 miljoen jaar geleden, kwamen deze seamounts boven water en vormden een drietal eilanden: Tene in het westen, Anaga in het noordoosten en El Roque del Conde bij de plaats Adeje in het zuiden.
![]() |
Op het huidige Tenerife zijn deze oudste eilandgedeelten gemakkelijk te herkennen aan hun opvallende, ruige topografie. De drie gebieden kenmerken zich door scherpe bergkammen, diepe ravijnen (barranco's) en steile, soms honderden meters hoge kliffen. De vulkanieten van Teno, Anaga en Roque del Conde bestaan vooral uit basalt, fonoliet, trachiet en pyroclastica (Oude Basalt-serie 1). De dikte van de afzettingen uit deze fase bedraagt op enkele plaatsen meer dan 1000m. De vulkanieten van Teno, Anaga en Adeje zijn globaal tussen 8,5 en 3,5 miljoen jaar oud. Opmerkelijk is dat de oudste vulkanische gesteenten op Tenerife voorkomen in Roque del Conde bij Adeje in het zuiden van Tenerife. Enkele basalten daar zijn ruim 11 miljoen jaar oud. Voordat het vulkanisme van fase II begon maakten de drie vulkaaneilanden een lange periode door van inactiviteit en erosie (3,3 – 1,9 miljoen jaar). In deze periode zal het aanzicht van de drie vulkaaneilanden behoorlijk zijn veranderd.
|
|
Tenerife 8 miljoen jaar geleden |
Tenerife 5 miljoen jaar geleden |
![]() |
![]() |
Tenerife 4 miljoen jaar geleden |
Tenerife 3 miljoen jaar geleden |
![]() |
Tenerife vandaag de dag |
Anaga
![]() |
![]() |
Oostelijk van Santa Cruz de Tenerife, de hoofdstad van het eiland, begint het oude Anagagebergte. Het grillige karakter van dit berglandschap markeert een oude basaltische schildvulkaan. Op de foto zijn de huizen van San Andres tegen de helling van een heuvel aangebouwd. Het strand van Teresitas is kunstmatig aangelegd. Het wordt tegen de oceaandeining beschermd door een in zee aangelegde zware dijk van basaltblokken. Op de achtergrond is het vulkaanlichaam van de oude Canadasvulkaan zichtbaar met bovenaan de puntvormige Teide. |
Het Anagagebergte in het oosten van Tenerife is het ruigste deel van het eiland. Het Parque Rural de Anaga doet op het eerste gezicht door zijn talrijke scherpe toppen en graten denken aan een geologisch jong gebergte. De bergtoppen en naastgelegen ravijnen zijn echter het gevolg van intensieve, miljoenen jaren durende erosie. Alle gesteenten die in het Anagagebergte voorkomen zijn van vulkanische oorsprong. Ooit bevond zich hier een zeer grote basaltische schildvulkaan, die een afzonderlijk eiland vormde naast twee andere vulkanen, Teno en Roque del Conde, meer naar het westen. |
|
|
De noordkust van Anaga staat bloot aan de volle oceaandeining. Als gevolg hiervan vind sterke erosie plaats. De kust is sterk geleed met steile, soms honderden meters hoge basaltkliffen. In de klifwanden zijn talrijke opeenvolgende lagen basalt zichtbaar. De helling van de basaltafzettingen richting zee geeft aan dat het oorspronkelijke vulkaanlichaam, dat zich hier lang geleden bevond, door erosie sterk is aangetast. De vulkanische gesteenten die op Anaga en langs de kust zijn ontsloten, zijn tussen de 8,5 en 3,5 miljoen jaar oud. Tussen de afzonderlijke basaltlagen komen vaak afzettingen voor van agglomeraat vergezeld van allerlei typen tufgesteenten. |
Roque de las Animas met op de achtergrond Roque de Enmedio in het Anagagebergte. De sterk verweerde rotspunt is opgebouwd uit grillig verlopende formaties zuilenbasalt. De richting waarin de zuilen lopen geeft tegelijk de afkoelingsrichting aan. Zuilenbasalt is geen stollingsverschijnsel, maar wordt veroorzaakt door afkoeling nadat de lava reeds gestold was tot basalt. |
![]() |
![]() |
Roque de dos Hermanos - Punta Hidalgo, Anaga.Aan de noordkant van Anaga rijzen tientallen meters hoge basaltrotsen steil uit zee op. Aan de gelaagdheid in de rotsen valt op te maken dat de oorspronkelijke vulkaan geen steile flanken moet hebben gehad. De miljoenen jaren oude Anagavulkaan had oorspronkelijk het karakter van een schildvulkaan, met hellingen die veel minder steil waren dan bij stratovulkanen. Uit de hoge, sterk verweerde rotskust van Anaga blijkt duidelijk dat de oorspronkelijke vulkaan veel groter moet zijn geweest. |
Veel rotspieken en bergtoppen in Anaga bestaan uit erosiebestendige vulkanische gesteenten. Hoewel basalt veel voorkomt, zijn op Anaga ook een aantal koppen aanwezig die uit fonoliet bestaan. Dit gesteente is door magmadifferentiatie in magmakamers onder het vulkaanlichaam uit basaltmagma ontstaan. Als magma zich lange tijd in magmakamers ophoudt, vindt vaak een scheiding plaats tussen zwaardere en lichtere bestanddelen. Afhankelijk van de samenstelling van het magma ontstaan zo gesteenten als andesiet, daciet, trachiet en ook fonoliet.Fonoliet is meest lichtkleurig, is vaak ook ietwat porfierisch ontwikkeld met kleine glazig witte eerstelingen van kaliveldspaat. Fonoliet bevat zo weinig kiezelzuur dat niet uitsluitend veldspaten konden worden gevormd, maar samen met deze ook zogenaamde veldspaatvervangers als nefelien e.d.. Fonoliet komt als gesteente veel voor op de Canarische eilanden. Het gesteente splijt vaak plaatvormig. Bij het aanslaan met de hamer geeft het gesteente een heldere klank. Vandaar ook de naam. |
Teno
![]() |
![]() |
Ook het sterk verweerde Tenogebergte in het westen van Tenerife, is door erosie ontstaan uit een grote schildvulkaan die miljoenen jaren geleden een geïsoleerd eiland vormde, naast die van Anaga en Roque del Conde bij Adeje. De steile rotskust bij Buonavista del Norte imponeert door zijn grilligheid en hoogte. Langs deze kustrotsen is een asfaltweg naar Faro de Tena aangelegd, die regelmatig wordt afgesloten vanwege hevige regenval en harde wind. Rijden is dan te gevaarlijk. |
Vanaf Punta de Teno, de uiterste westpunt van Tenerife, heeft men een prachtig uitzicht op de zeer steile rotskust van Los Gigantes. In de verticale rotswanden met vulkanische gesteenten zijn talrijke verticale gangen zichtbaar. Dit waren spleten waarlangs, lang geleden, magma in het vulkaanlichaam kon opstijgen. |
|
|
De vergaande verwering van zuilenbasalt is op sommige plaatsen in de Barranco de Masca goed te zien. Op de foto zijn de oorspronkelijke basaltzuilen te herkennen aan de verticale opbouw. Het basaltgesteente zelf is door chemische verwering veranderd in kleiïg gruis met daarin grote en kleinere, sterk afgeronde restblokken van onverweerde basalt. Deze vorm van verwering noemt men sferoïdale verwering, waarbij de van oorsprong hoekige basaltblokken tot ronde vormen verweren. |
Toevoerspleten van basaltmagma zijn door hun fijnkorreligheid dikwijls bestendiger tegen verwering en afbraak dan het vulkanische gesteente eromheen. Langdurige verwering heeft de spleetvullingen vrijgeprepareerd, waardoor deze als brokkelige muren, vrijstaand te bewonderen zijn. |
|
![]() |
Het is nog niet zo lang geleden dat de diepe, grillige Barranco de Masca door de aanleg van een asfaltweg ontsloten is. Het sterke reliëf maakt dat de weg talloze haarspeldbochten kent, waardoor een autotocht door het ravijn een avontuurlijke gebeurtenis is met prachtige uitzichten. De steile rotswanden van voornamelijk donkere basalt zijn indrukwekkend. |
De oranje laag in de donkere basaltwand in Los Gigantes (Tenogebergte) dankt zijn kleur aan de hitte van uitvloeiende basaltlava, die tot een massieve basaltwand boven deze laag is gestold. |
Adeje, Roque del Conde
![]() |
![]() |
Bij Adeje in het zuiden van Tenerife komt nog een derde, oud-vulkanisch massief voor, dat net als Anaga en het Tenogebergte verweerd en sterk ingesneden is. Roque del Conde domineert het landschap boven de kustplaats Los Christianos. De sterk verweerde bergtoppen zijn de restanten van een zeer oude Tertiaire vulkaan, die samen met die van Anaga en het Tenogebergte de basis vormden van het eiland Tenerife. |
Roque del Conde en omgeving vormt een bijzonder herkenbaar landschap in het zuiden van Tenerife. De berg zelf is ruim 1000 meter hoog en is via wandelpaden in zo'n drie uren te beklimmen. De top van de rots bestaat uit een plateau, waarvandaan men 360 graden in het rond een prachtig uitzicht over delen van het eiland heeft, vooral op de plaatsen Playa de Las Americas en Los Christianos. Het is dat de gesteenten van Roque del Conde duidelijk van vulkanische oorsprong zijn, want aan het grillig verweerde massief zelf is zijn vulkanische oorsprong niet af te leiden. |
![]() |
![]() |
Boven Adeje doorsnijdt de Barranco del Infierno zeer oude basaltafzettingen van het Roque del Conde massief. De wanden van het diepe ravijn zijn zeer grillig en steil. Via een voetpad kan men een wandeltocht maken hellingopwaarts door de barranco. |
Op sommige plaatsen loopt het voetpad langs zeer steile afgronden. De diepte en de breedte van Barranco del Infierno illustreren dat verweringsprocessen hier al miljoenen jaren bezig zijn om harde basaltgesteenten af te breken. De hellingen van het ravijn zijn begroeid met een scala aan endemische planten, waarvan euphorbia-soorten een belangrijk onderdeel vormen. |
Het vulkanisme van de tweede fase leidde tot het ontstaan van de grote Canadasvulkaan. Men vermoedt dat deze vulkaan een hoogte heeft gehad van minstens 3000 meter, een stuk hoger dus dan de Teide op dit moment. De Canadasvulkaan was een grote stratovulkaan die door zijn voortdurende erupties en pyroklastische stromen, vanwege een silicarijker magmatisme, de drie afzonderlijke eilanden Anaga, Teno en Adeje tot één eiland samensmeedde. Erupties in de omgeving van de Canadasvulkaan tussen 1,9 – 0,13 miljoen jaar geleden, veroorzaakten dat langs de as Las Canadas en de hoogvlakte van La Laguna een bergrug ontstond die de 'hals' van Tenerife vormt. Deze ca. 1600 tot 2400 meter hoge Cordillera Dorsal o Pedro Gil vormt een steile bergkam van 25 km lengte, die het eiland verdeelt in een vochtiger, noordelijk deel en een zuidelijk deel, dat in de regenschaduw ligt en waar het landschap het karakter heeft van een halfwoestijn. Op de hellingen van de bergkam zijn door erosie en afschuivingen diepe valleien ontstaan (Orotava-vallei en de Vallei van Guimar). Op de Cordillera Dorsal zijn basalten van de Oude Basalt-serie II ontsloten.
![]() |
Stratovulkanen beantwoorden het meest aan het model dat mensen van van vulkanen hebben. De vaak steile symmetrische kegelvorm is ontstaan door talloze uitbarstingen waarvan de uuitgestoten producten, lava en tefra, op de flanken van de vulkaan zijn terecht gekomen. As- tuf- en lava afzettingen maken dat stratovulkanen een gelaagde bouw bezitten. Uitbarstingen van stratovulkanen verlopen vaak explosief. Lava dat uit de krater van een stratovulkaan vloeit is vaak rijk aan SiO2 (kiezelzuur). Dit maakt lava stroperig of zelfs taai waardoor deze niet makkelijk vloeit. De Pico de Teide op Tenerife is een prachtig voorbeeld van een stratovulkaan. De lava uit deze vulkaan is fonolietisch van samenstelling. In andere stratovulkanen komen gesteenten voor als andesiet, daciet, trachiet en rhyoliet. |
De Canadas vulkaan
![]() |
![]() |
De top van het eiland Tenerife wordt ingenomen door een grote caldera met een doorsnede van zo'n 16 kilometer met daarin de 1500 meter hoge stratovulkaan Teide en een reeks andere vulkanen. Hoewel de meningen over het ontstaan van de caldera verschillen is wel duidelijk dat zich op deze plaats eerder een enorme stratovulkaan bevond, die waarschijnlijk twee keer zo hoog was dan de huidige Teide. Explosieve uitbarstingen van deze vulkaan hebben in feite het eiland Tenerife grotendeels vormgegeven omdat lava- en tefra afzettingen uit deze vulkaan de drie afzonderlijke eilanden Teno, Anaga en Roqe del Conde van lieverlede aaneengesmeed hebben. |
De vulkaan op de foto hierboven is Mount Hood in de staat Oregon in de USA. Een dergelijk massieve stratovulkaan sierde vroeger de top van het eiland Tenerife voordat een serie heftige en explosieve uitbarstingen met massieve pyroklastische stromen deze vulkaan hebben doen verdwijnen. Er voor in de plaats kwam de caldera las Canadas. Latere erupties van de Teide en de Pico Viejo hebben deze honderden meters diepe caldera opgevuld. |
|
![]() |
Mount St.Helens is een 2950 meter hoge stratovulkaan in de staat Washington in de USA. De foto van de vulkaan dateert van een dag voordat de vulkaan vernietigend uitbarstte. Niet alleen werd de vulkaan hierdoor ruim vierhonderd meter lager, bij de eruptie waarbij enorme pyroklastische stromen optraden, kwamen tientallen mensen om het leven. |
Pyroclastische stroom tijdens de uitbarsting van Mount St. Helens op 18 mei 1980. Bij de eruptie van de vulkaan ontstond niet alleen een ruim tien kilometer hoge aswolk, tot in wijde omtrek werden enorme vernielingen aangericht waaronder miljoenen naaldbomen die omver geblazen werden. De enorme hoeveelheid hout die na de uitbarsting 'geoogst' kon worden, veroorzaakte een crisis in de houthandel. |
![]() |
![]() |
Iets voorbij de plaats Villaflor op Tenerife ligt het beschermde gebied 'Paysage Lunar' ofwel het maanlandschap. Het gebied is alleen te voet bereikbaar. Het ligt op de vulkaanhelling boven Villaflor. Het bijzondere is dat erosie in witte puimsteentuf talloze grillig gevormde aardpiramides heeft gevormd. De puimsteentuf is prachtig gelaagd, maar het bijzondere eraan zijn de fantastische schoorsteenachtige vormen te midden van het dichte pijnbomenbos 'Corona forestal'. |
Puimsteentuf ofwel bims is niet alleen zeer licht van gewicht, ook is het in fel zonlicht op ruim 1600 meter hoogte soms letterlijk oogverblindend. Puimsteentuf is ontstaan bij heftige explosieve erupties van taai vloeibare, glasachtig opgeschuimde lava. Deze is fonolietisch van samenstelling. Het bijzonder fotogenieke gebied is zo'n twee kilometer voorbij Vilaflor te bereiken via de afslag naar Lomo Blanco. Volg een paar kilometer een onverharde weg tot de parkeerplaats waar de auto geparkeerd kan worden. Van hier uit kan men via drie looppaden van ca. 2,5 km hellingopwaarts dit bijzondere gebied bereiken. De wandeling er naar toe duurt ca. 1 uur en is niet moeilijk. |
![]() |
![]() |
Llano de las Mesas met Montana de Guaza bij Los Christianos.Montana de Guaza is een oude verweerde vulkaandome van trachiet die tegen de oostkant van de kustplaats Los Christianos aan ligt. Oorspronkelijk bevond zich hier een vulkaan die naar het zuiden toe is uitgebarsten en met zijn traag vloeiende lava een vrij groot gebied bedekt heeft met trachiet. Dit vrij vlakke gebied vormt een grote mesa die aan de zeezijde steil afbreekt in hoge kliffen. |
De trachietkliffen zijn vooral bij Pal Mar, oostelijk van Los Christianos goed ontsloten. Trachiet is een lichtkleurig gesteente dat te beschouwen is als het uitvloeiingsgesteente van syeniet. Trachietische gesteenten komen op Tenerife en andere Canarische eilanden wel meer voor.In het voornamelijk basaltische milieu van deze oceanische eilanden vormt trachiet een buitenbeentje. Het is ontstaan in onderaardse magmakamers, waar gesmolten basaltisch magma lange tijd gelegenheid had om zich te scheiden in zwaardere en lichtere bestanddelen. Onderin de magmakamers verzamelden zich vooral donkere en zwaardere ijzer- en magnesiumrijke bestanddelen, bovenin verzamelden zich vooral silicarijke mineralen. Lava met deze samenstelling is zeer taai en vloeit nauwelijks. Vaak leidt dit tot heftige explosieve erupties waarbij vooral opgeschuimd puimsteentuf uit de krater wordt geblazen. Magma dat in het vulkaanlichaam bleef steken stolde tot trachiet. Verwering heeft naderhand de vulkaanmantel doen verdwijnen waardoor alleen het harde trachiet over bleef. |
![]() |
![]() |
Het gebied globaal tussen Los Christianos en Poris de Abona in het zuiden van Tenerife bestaat uit een vlak hellend terrein, waar opmerkelijk vaak lichtkleurige puimsteentuffen en dito ignimbrieten aan het oppervlak liggen. Dit gebied staat bekend als Bandas del Sur. Velden met basaltische bloklava zijn ook aanwezig, maar de uitgestrekte voorkomens van ignimbrietische bimsafzettingen overheersen. Deze zijn het gevolg een een groot aantal elkaar in tijd opvolgende explosieve erupties van de grote Canadasvulkaan, die enorme pyroclastische stromen tot gevolg had, waarbij deze grote vulkaan zichzelf uiteindelijk heeft opgeblazen. Als gevolg hiervan ontstond de grote Canadas caldera. |
Boven elkaar afgezette lagen van puimsteentuf bij Los Derriscaderos in de buurt van Granadilla de Abona.De lichtkleurige bimsafzettingen zijn het gevolg van heftige, explosieve vulkaanerupties waarbij pyroclastische stromen optraden. Puimsteen is niets anders dan opgeschuimd gesteenteglas dat ontstond door snelle afkoeling van zeer stroperig gasrijk magma. Veel puimsteenafzettingen zijn trachietisch van samenstelling, maar de afzettingen in de Bandas del Sur hebben een fonolietische samenstelling. |
![]() |
![]() |
Afzetting van Granadilla ignimbriet met aan de basis veel steenfragmenten van basaltische samenstelling - Chimiche bij Granadilla |
Puimsteenrijke Granadilla-ignimbriet in de buurt van Los Blanquitos, Bandas del Sur.Onderin zijn een aantal donkere gesteentefragmenten van basalt zichtbaar. Halverwege de afzetting komen in de ignimbriet opvallend veel grote brokken fonolietische puimsteen voor. |
|
|
Langs een weginsnijding bij Tajao, in de buurt van San Miguel in het zuiden van Tenerife zijn een tweetal boven elkaar gelegen puimsteen-ignimbrieten aanwezig. Onderaan de homogene Poris-ignimbriet. Bovenaan, gescheiden door een grindrijke fluviatiele afzetting en een paleosol, die op zijn beurt overdekt is door onverkitte puimsteenlapilli de iets donkerder gekleurde la Caleta-ignimbriet. Beide ignimbrieten zijn fonolietisch van samenstelling. |
Verweerd oppervlak van La Caleta-ignimbriet met talrijke steenfragmenten bij Tajao, San Miguel. De donkere fragmenten zijn van basaltische samenstelling. |
|
![]() |
Fraai gelaagde as- en lapillitufafzettingen langs de kust van Playa Montana Amarilla, aan de Costa Silencio in het zuiden van Tenerife. |
Idem, maar dan van dichtbij, fraai gelaagde tufafzettingen van Montana Amarilla, Costa del Silencio. |
|
|
Sterk gelaagde puimsteentufafzettingen bij La Madre del Aqua, Bandas del Sur, in het zuiden van Tenerife. |
Afzetting van puimsteentuf en dito lapilli van een pyroclastische stroom met scheve gelaagdheid - Montana Pelada, El Medano, Bandas del Sur. |
Cordillera Dorsal of Dorsal volcanica de Pedro Gil
![]() |
Cordillera Dorsal is een 25 km lange bergkam die van de oostkant van de Caldera Las Canadas doorloopt tot de universiteitsstad La Laguna in het oosten. De bergrug is net als de rest van Tenerife van vulkanische oorsprong. Ruim 1 miljoen jaar geleden ontstonden langs een zuidwest-noordoost gerichte breuk talrijke vulkanen die vooral basaltische lava produceerden. Opeenvolgende erupties van basalt en tefra bouwden laag na laag deze bergrug op. De Cordillera Dorsal is de grootste bergrug van de Canarische eilanden en is gemiddeld 16oo meter hoog. Het hoogste punt is Montana Izana (2350m). |
![]() |
![]() |
De meer naar het westen gelegen delen van de Cordillera Dorsal zijn niet zo sterk bebost. Langs weg TF 24 zijn op talrijke plaatsen vulkaankegels te zien, basaltlagen en kleurige afzettingen van basaltische tefra. |
De Cordillera Dorsal is vooral in het oosten dicht bebost. Het gebied Las Lagunetas heeft een beschermde status. Naast zeer veel inheemse Canarische pijnbomen komen in dit gebied ook nog enkele restanten voor van oorspronkelijke laurierbossen. Het bosgebied ligt op een hoogte van ca. 1000 meter en is voor de watervoorziening van het eiland van levensbelang. Vochtbrengende passaatwolken worden door de bomen met hun lange naalden 'gemolken'. |
![]() |
![]() |
Sferoïdale verwering van zuilenbasalt langs weg TF-24 over de Cordillera Dorsal, vlak bij de afslag naar Guimar. |
Langs weg TF-24 die van El Portillo over de Cordillera Dorsal naar La Laguna loopt zijn op verschillende plaatsen fraaie weginsnijdingen aanwezig waar verschillende vulkanische afzettingen bekeken kunnen worden. Hier is een fraaie afwisseling zichtbaar van lapillituf, basalt, basalttuf met daarboven een massieve lavastroom, ook weer van basalt. |
|
Oostelijk van El Portillo zijn in een bocht van weg TF-24 prachtige gelaagde tuf- en lapilli afzettingen ontsloten. De prachtige wandprofielen met hun sterk verschillend gekleurde afzettingen zijn niet te missen. De locatie met tuflagen staat bekend als 'La Tarta' omdat de lichte en donkere vulkanische afzettingen aan een gelaagde taart doen denken. Iets voorbij de bocht is een ruime parkeerplaats aangelegd met een uitzichtpunt (mirador) waarvandaan men een prachtig uitzicht heeft over deze opmerkelijke vulkanische afzettingen. |
![]() |
![]() |
Prachtig gelaagde tuf- en lapilliafzettingen van La Tarta aan weg TF-24, oostelijk van El Portillo. Er zijn vooral donkere, bruin en zwart gekleurde lagen met tefra van basaltische samenstelling te zien. Bijzonder opvallend is de witte laag puimsteentuf. Deze afzetting contrasteert sterk met de donkerkleurige afzetting van basaltlapilli. |
De tientallen opeenvolgende lagen en laagjes tuf en lapilli vertegenwoordigen afzonderlijke erupties. Niet bekend is of deze afzettingen kort na elkaar zijn gevormd of dat er tussen de verschillende erupties langere tijd heeft gezeten. |
![]() |
![]() |
Bergstortingen zijn op de Canarische eilanden geen onbekend verschijnsel. Instabiliteit door de gestage opbouw van het vulkaanlichaam veroorzaakt zo nu en dan dat de zwaartekracht de overhand krijgt, waarbij grote delen van de bergflanken van de eilanden in zee wegglijden. Dit is in het verleden ook op Tenerife gebeurd. Door de voortdurende vulkanische aktiviteiten langs de breukzone waardoor de Cordillera Dorsal ontstond en steeds hoger werd, zijn aan weerszijden van de bergrug grote delen afgegleden. Het bekendst is de groene vallei van Ortotava op de noordzijde van het eiland, met daarin de gelijknamige plaats Orotava. |
Aan de zuidkant van de Cordillera Dorsal bevindt zich de vallei van Guimar. Ook hier is in het verleden een enorme hoeveelheid vulkanisch gesteente losgeraakt en in zee afgegleden. Of dergelijke gebeurtenissen in eenmaal plaats vinden of dat het meer geleidelijk verloopt is niet bekend. De Vallei van Guimar wordt aan weerszijden begrendsd door steile rotswanden. |
Fase III wordt gevormd door betrekkelijk recente basalt-erupties die optraden na het gefaseerde ineenstorten van de Canadasvulkaan. De heftige erupties van deze grote vulkaan leidden tot aardverschuivingen en afglijdingen, waaruit later door opvulling met vulkanische gesteenten van Pico de Teide en Pico Viejo de huidige Caldera Las Canadas ontstond. Het westelijke deel van deze caldera ontstond ruim 1 miljoen jaar geleden. Het oostelijke deel van de caldera is jonger, ca. 0,6 miljoen jaar. De jongere basalten van Fase III bedekken een deel van de Cordillera Dorsal en de Canadas caldera. Tenslotte ontstonden binnen de omwalling van de Canadas caldera door een reeks Pliniaanse en Strombolische uitbarstingen de huidige stratovulkanen Pico de Teide en zijn lagere buurman Pico Viejo. De Teide rijst zo'n 1500 meter boven de vloer van Las Canadas uit.
Caldera Las Canadas
![]() |
![]() |
Vanaf de Teide is het uitzicht over de grote Canadas caldera adembenemend. De grote krater is zo'n 16 kilometer breed. Op deze plaats bevond zich in het Pleistoceen de grote Canadas vulkaan, een stratovulkaan. Door het explosieve karakter van een reeks opeenvolgende erupties waarbij vooral lava en lavaproducten van fonolietische en trachietische samenstelling uitgestoten werden, is deze vulkaan, althans zijn top verdwenen waardoor een grote caldera ontstond. Naderhand is deze instortingskrater opgevuld met vulkanische producten van de Teide en de Pico Viejo. De steile calderawanden zijn op de foto goed te zien. |
Llano de Ucanca, Las Canadas - TenerifeHet vlakke deel van de Canadaskrater wordt Llano de Ucanca genoemd. Deze wordt doorsneden door de TF-21, een brede asfaltweg naar de Teide en oostelijk daarvan naar El Portillo. De vlakte wordt aan de achterzijde begrensd door grillige, steile rotwanden. Deze rotsen vormen de rand van de caldera.
|
![]() |
![]() |
De calderawanden zijn in het oostelijke deel van de Canadas krater minder ruig en hoog. In dit deel bevinden zich ook een aantal Pleistocene slakkenvulkanen met bijbehorende afzettingen van tuf, basaltische lapilli en basaltuitvloeiingen. |
Rechts op de foto vormt een betrekkelijk dunne laag basalt een beschermende kap over niet verkitte basaltische lapilli afzettingen in het oostelijke deel van de caldera, vlak bij El Portillo. De gesteenten zijn bruin verweerd door het aanwezige ijzer. Op de achtergrond de dominante kegel van de Teide met aan de top de kleine vulkaankegel van El Piton. |
|
|
Bij de enorme, explosieve erupties van de verdwenen Canadasvulkaan zijn delen van het oorspronkelijke vulkaanlichaam bewaard gebleven. Opvallend in de Canadas caldera zijn de van verre zichtbare blauwgroen gekleurde rotsformaties van Los Azulejos. |
Van dichtbij gezien zijn sommige delen van de tufafzettingen intensief blauwgroen van kleur. De opvallende kleur heeft niets te mzaken met de aanwezigheid van koper, wat vaak beweerd wordt. De kleuren zijn veroorzaakt door hydrothermale processen die in het gesteente mineralogische veranderingen heeft veroorzaakt. |
|
![]() |
Weg TF-21 die de caldera doorkruist, breekt ook door de rotsformatie Los Azulejos heen. Hier kunnen van zeer dichtbij de bijzondere kleuren van de hydrothermaal omgezette vulkanische gesteenten worden aanschouwd. |
Langs de weg kunnen in de calderawanden allerlei vulkanische gesteenten worden bekeken. Op de foto zijn links donkere lagen van basaltische lapillituf te zien, met rechts daarvan basalt. Het lichter gekleurde gesteente daaronder is fonoliet. Fonoliet breekt vaak in platte stukken, die bij het aanslaan met de hamer een heldere klank geven. Een ander woord voor fonoliet is klanksteen. |
|
|
In de caldera Las canadas zijn de Roques de Garcia al van verre te zien. De grillige rotsformaties steken duidelijk tegen de vrij vlakke calderavloer af. Roques de Garcia liggen zo'n 5 kilometer zuidelijk van de Teide op een hoogte van 2200 meter. De rotspunten lopen over een lengte van zo'n 2 kilometer in NW-ZO richting. De rotsformatie vormt de scheiding tussen de westelijke en de oostelijke caldera. |
De geologische opbouw van Roques de Garcia is nogal complex. De rotsen bestaan voornamelijk uit pyroclastisch materiaal, trachietische en fonolietische lava's, maar ook zijn verkitte klastische sedimenten als breccies, zandsteen en zelfs conglomeraat aanwezig. De gesteenten zijn doortrokken van lichtkleurige gangen van fonoliet. |
![]() |
![]() |
De Roques de Garcia steken enige tientallen meters boven de vlakke bodem van de caldera uit. Toch rusten de rotsen niet op de huidige calderavloer. Hun wortels reiken tot zo'n 500 meter onder huidige oppervlak. Merkwaardig is ook dat de calderavloer oostelijk van deze rotsformatie zo'n 150 meter hoger ligt dan die aan de westzijde. De opvulling van de caldera bestaat vooral uit een opvulling van fonolietlava's en pyroclastisch materiaal, dat gezamelijk een pakket vormt van honderden meters dikte. |
Roque Cinchado is zonder twijfel de beroemdste rots van Tenerife. Zijn opvallende vorm is het gevolg van erosie. Het geheel bestaat uit vulkanische gesteenten, meest verkitte tuffen en fonoliet. |
![]() |
![]() |
Fonolietrots van Minas de San Jose in de caldera Las Canadas. |
De fonolietrots van Minas de San Jose toont op fraaie wijze een patroon van krimpscheuren, die te vergelijken is met die van zuilenbasalt. Het netvormige patroon is het gevolg van krimp door afkoeling. Het ontstond nadat de lava reeds vast geworden was. De grove zuilenstructuur van fonoliet is op veel plaatsen in de rotsen van de calderarand te zien. Trachiet toont vergelijkbare krimpstructuren. |
|
|
Montana Guajara is op vier na het hoogste punt op Tenerife. De bergtop is 2715 meter hoog en bezit een dikke kap van fonoliet. De top maakt onderdeel uit van de imposante calderawand van Las Canadas. De afdekking van fonoliet breekt aan drie zijden steil af. Vanaf de parador leiden verschillende wandelpaden naar de top. Beklimming ervan is echter niet eenvoudig. |
Lichtkleurige puimsteenafzettingen met een fonolietische samenstelling zijn op de flank vande Guajara ontsloten. De puimsteenlagen worden ondergroken door dunne lagen fonoliet. |
![]() |
![]() |
Rijdend door de caldera Las Canadas, vallen sommige rotsen in de calderarand op door hun imponerende aanblik. Dit laatste is ook het geval met El Sombrero, die voor een belangrijk deel opgebouwd is uit boven elkaar gelegen massieve fonolietrotsen. De dikke fonolietlagen bezitten een typische zuilenstructuur. Het rotsmassief El Sombrero zoals hierboven afgebeeld moet niet verward worden met een cirkelvormige rots Sombrero de Chasna met een top bestaande uit steilstaande fonolietzuilen. Deze opvallende rots is goed zichtbaar als men voorbij Vilaflor naar de Caldera rijdt. |
In de oostelijke calderawand van Las Canadas zijn lichtkleurige fonolietische ignimbrietafzettingen aanwezig die niet verkit zijn tot keihard gesteente. Ze behoren tot de Diego Hernandes Formatie. |
De gesteenten van de Oude Basalt serie 1 zijn vooral 'ocean-island' basalten, vergezeld van trachieten en fonolieten. De basalten zijn tholeïten, die rijker aan SiO2 zijn dan alkalibasalt. Dit laatste basalttype komt vooral voor in de Oude Basalt-serie II. Deze basaltypen zijn relatief arm aan SiO2, maar rijk aan pyroxeen (augiet), olivijn en plagioklaas. Alkalibasalten bevatten als gevolg van het lage SiO2-gehalte dikwijls veldspaatvervangers als nefelien en/of leuciet.
De gesteenten van de Canadas-serie bestaan uit basalt, trachybasalt, fonoliet en trachiet. De vulkanieten waaruit de Teide is opgebouwd, bestaan voornamelijk uit fonoliet en trachiet. Dit laatste syenietisch gesteente is, vergeleken met basalt, veel rijker aan SiO2, hetgeen ongewoon is voor een oceanisch eiland. De aanwezigheid van trachiet is te danken aan een proces dat magmadifferentiatie wordt genoemd. Hierbij splitst basaltisch magma zich in magmakamers onder de vulkaan op in lichtere (=SiO2 rijkere) en zwaardere (=SiO2 armere) bestanddelen. De veel hogere viscositeit van trachietisch en fonolietisch magma brengt met zich mee dat het vulkanisme dat hiermee gepaard gaat veel explosiever van aard is.
Pico de Teide en Montana Blanca
![]() |
![]() |
Satellietopname van de Teide in de caldera Las Canadas. de vulkaan Teide is een typisch voorbeeld van een kegelvormige stratovulkaan. Uit de foto komt heel duidelijk naar voren dat vanuit de Teide en de ronde krater daarboven van Pico Viejo talrijke lavastromen in noordelijke richting zijn gestroomd. |
Doel van de veruit meeste bezoekers van de caldera las Canadas is de fantastische aanblik van de meer dan 1500 meter hoge Teidevulkaan met zijn besneeuwde top. De wisselende sneeuwbedekking en de donkere banen van fonolietische lava op de flanken van de vulkaan maken deze vulkaan tot een van de meest gefotografeerde objecten. |
![]() |
![]() |
Het mooist is de aanblik van de Teide vanuit oostelijke richting, hier in de buurt van El Portillo. Onderaan links kleurt de flank van de Teide lichter. Dit deel wordt ingenomen door Montana Blanca, een vulkaan onderaan op de flank van de Teide die zowel fonolietische obsidiaan heeft geleverd als veel losse puimsteenfragmenten (bims). |
De top van de Teide wordt gekroond door de kleine kegelvormige vulkaan El Piton. Deze heeft zich ontwikkeld in een minicaldera (El Rambleta) van de Teide. De ruwe lava op de voorgrond is fonoliet. Met de kabelbaan kan men tot een hoogte komen van ca. 3600 meter. Het beklimmen van de Rambleta is niet langer toegestaan. |
![]() |
![]() |
De flanken van de Teide zijn bedekt met donkere banen. Het zijn gestolde lavastromen van blok- en aa-lava. De lavabanen op de flank zijn van fonoliet. |
Fonolietische bloklava met obsidiaan. Rijdend over de TF-21 ter hoogte van Montana Blanca en Montana Rajada, vallen in de lichtkleurige puimsteenwereld talrijke grote en kleine blokken op van donkere obsidiaan. In het zonlicht lijkt het alsof de steenblokken nat zijn van de regen. Het obsidiaan is niet zo mooi als wel van andere vindplaatsen bekend is, minder glasachtig ook. Hoewel het als obsidiaan vermeld staat zou het beter zijn om van peksteen te spreken. |
![]() |
![]() |
Dungelaagde fonolietische obsidiaan - Montana Rajada, las Canadas. |
Te midden van lichtkleurige puimsteen liggen in de directe omgeving van Montana Rajada grote natglanzende brokken gelaagde obsidiaan. Van dichtbij valt op dat het glasachtige gesteente heel fraaie vloeistructuren toont. |
|
![]() |
Montana Blanca is een vulkaan aan de voet van de teide, die tijdens heftige explosieve erupties hoofdzakelijk puimsteenfragmenten uit de krater heeft geblazen. De lichte kleur van het puimsteenlandschap is naamgevend geweest voor deze vulkaan. De puimsteen is fonolietisch van samenstelling. |
Op de helling van de vulkaan Montana Rajada zijn een aantal verstarde ruwe lavatongen zichtbaar die duidelijk maken dat fonolietische lava als een dikke taaie stroop over de vulkaanhelling is gevloeid en is gestold. De vloeilijnen zijn nog heel duidelijk te zien. Op de voorgrond is een stuwkoepel van fonolietische, obsidiaanachtige lava zichtbaar. |
![]() |
|
Op de puimsteenhellingen van Montana Blanca komen grote rondachtige blokken grijszwarte basalt voor. Het zijn vulkanische bommen, die bij de eruptie een luchtreis hebben gemaakt. De grootte ervan bewijst hoe enorm de gasdruk bij een eruptie is die dergelijk zware gesteenteblokken een eindweg de lucht in kan slingeren. |
Klodders vloeibare lava die bij vulkaanerupties de lucht in geslingerd worden, stollen heel snel aan de atmosferische lucht. Door de snelle beweging neemt de nog vloeibare lava aerodynamische vormen aan met aan de achterzijde vaak staartvormige aanhangsels. De voorzijde van de lavaklodder is door de luchtweerstand omgevouwen en met de rest versinterd. |
De Teide en ook de kraters op de Cordillera Dorsal zijn na de Spaanse verovering van het eiland in 1402 verschillende malen tot uitbarsting gekomen. De erupties die in historische tijd op Tenerife plaats vonden, laten een terugkeer zien naar meer Strombolische uitbarstingen, die voornamelijk pyroclastica en lavastromen van basaltische samenstelling produceerden.
Hoewel het vulkanisme op de Canarische eilanden voornamelijk basaltisch van aard is en de eilanden schildvulkanen op de oceaanbodem vormen, zijn de onderwaterhellingen van de Canarische eilanden gemiddeld genomen steiler dan bijvoorbeeld die op Hawaï. Bij deze laatste bedraagt de helling gemiddeld minder dan 6%. De hellingen van de vulkaaneilanden van de Canarische archipel zijn een stuk steiler, nl. 15-20%. Dit heeft te maken met de hogere viscositeit (vloeibaarheid) van de lava. Op de Canarische eilanden is de geproduceerde lava stroperiger. Dit is de voornaamste oorzaak dat de vulkanen in tegenstelling tot die op Hawaï minder vlak zijn en meer in de hoogte zijn uitgebouwd. De vrijwel permanente uitbarsting van de Kilauea op Hawaï produceert dun vloeibare Pahoehoe-lava, waardoor lavastromen lengtes kunnen bereiken van vele kilometers. Op de eilanden La Palma, Lanzarote en op Tenerife is aan de lavauitvloeiingen makkelijk vast te stellen dat niet alleen de geproduceerde lava visceuzer was, maar ook dat de magmareservoirs onder de vulkanen in vergelijking met die van Hawaï tijdens een eruptie veel minder lava produceren en dit ook gedurende kortere perioden.
Pico Viejo
![]() |
![]() |
Pico Viejo is de tweede grote vulkaan die deel uit maakt van het vulkaancomplex van de Teide. De Teide met zijn satellietkraters zijn geologisch gezien niet oud. De vorming ervan begon zo'n 200.000 jaar geleden. De Pico Viejo bezit een grote krater en heeft tot dusver uitsluitend basaltische lava geproduceerd. |
Pico Viejo is een jonge vulkaan. Hij is een van de satelietvulkanen die rond de Teide voorkomen. In 1798 vloeide bij een uitbarsting op de flank van de Teide, in drie maanden tijds zo'n slordige 12 miljoen kubieke meter lava uit de krater. |
![]() |
![]() |
De Pico Viejo heeft een in verhouding grote rondachtige krater met een doorsnede van een kleine 800 meter. De diepte van de krateropening bedraagt zo'n 80 meter. |
Zicht op Montana Reventada en Pico Viejo. Deze basaltische vulkaan is nog uitgebarsten op het moment dat Columbus met zijn drie karvelen langs Tenerife voer. |
![]() |
![]() |
In het westelijke deel van de Canadas caldera komen op de vloer van de caldera uitgestrekte, roestbruin verweerde lavastromen voor van ruwe 'a'a-lava, die afkomstig zijn van de Pico Viejo. |
Het einde van een lavastroom van basaltische bloklava van de Pico Viejo. Door het trage vloeien van de stroperige lava, het opbreken van de gestolde korst terwijl de lava eronder nog vloeibaar is en voortbeweegt, ontstaat bloklava. |